بسم الله الرحمن الرحیم
قال مولانا امیرالمؤمنین علیهالسّلام:
« إِنَّا لَأُمَرَاءُ الْكَلَامِ وَ فِینَا تَنَشَّبَتْ عُرُوقُهُ وَ عَلَیْنَا تَهَدَّلَتْ غُصُونُه »(۱)
در میدان و جهان وسیعی که سخن از نهجالبلاغة و از امام امیرالمؤمنین علیهالسّلام باشد حقیر کمترین به ذرّه و کمتر از ذرّه هم در حساب نمیآیم اما جسارت نموده و خود را در شمار مادحان و توصیفکنندگان آن کتاب بینظیر قرار میدهم « فَمَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ » :
نهجالبلاغه بلاغت در همه فنون و تمام علوم حقیقیه است:
بلاغت در الهیات و تکلّم از عالم غیب و ماوراء الطبیعة، بلاغت در بیان آیات آفاقیه و انفسیه الهیه، بلاغت در بیان بهترین و عالیترین مواعظ و حکمتها، بلاغت در بیان اصول سعادت اجتماع، بلاغت در درس سیاست مُدُن، بلاغت در معرفی نبوّات به ویژه بیان نبوت خاتم الأنبیاء صلی الله علیه و آله و سلم، بلاغت در اخبار از مغیبات، و بلاغت و بلاغت و بلاغت ...
اگر فصاحت و بلاغت فضلاء و بلغاء نامدار در وصف جنگ، اسب و شمشیر و این عناوین بود، بلاغت امام علیهالسّلام بیان حقایق و معانی متعالیهای است که نوابغ بینش و بصیرت به فهم آن افتخار میکنند.
با این همه شروحی که بر این کتاب نوشتهاند، هنوز هم مثل این است که بیشرح مانده باشد و باید محققان بزرگ در رشتههای مختلف بر آن شرح بنویسند و باز هم بنویسند و بنویسند.
نهجالبلاغه سخن علی علیهالسّلام است. سخن معلّمی شدید القوی است، که در وصفش گفتهاند :
« یَتَفَجَّرُ الْعِلْمُ مِنْ جَوَانِبِهِ وَ تَنْطِقُ الْحِكْمَةُ مِنْ نَوَاحِیه »(۲) و گفتهاند: « کَلامُهُ دُونَ کَلامِ الخَالِقِ وَ فَوْقَ کَلامِ الْمَخْلُوقینَ »(۳)
و باز گفتهاند: « ألا إنَّما التَّوْحیدُ لَوْلا عُلومُهُ * كَعَرْضَةِ ضِلّیلٍ وَ نَهْبَةِ كافر »(۴)
نهجالبلاغه سخن علی علیهالسّلام است. باز هم و پس از آن هم در مدح آن میگوئیم كه سخن علی علیهالسّلام، سخن عظیمی است، که تمام نواحی وجودش عظمت و آیات قدرت بی انتهای قدرت خداوند قادر متعال است.
« فَقَد کان عَظِیماً فی إیمانِه، عظیماً فی عِلْمِه، عظیماً فی بَصیرَتِه، عظیماً فی زهده و تقواه، عظیماً فی بُطُولاته و تَضْحِیاتِه، عظیماً فی نُصْرة الحقِّ وَ إقامة العَدْل، عظیماً فی اعلاء کلمة الله، عظیماً فی رَحْمِة للضُّعَفاء وَالمَساکِین وَ فِی مُواساتِهِ مَعَ الفُقَراء، وَ فِی خَوفِهِ مِنَ اللهِ تَعالى، عظیماً فی فَصاحَتِه وَ بَلاغَتِه، عظیماً فی کلّ أفْعالِه فَتَعالَى اللهُ العَلیّ العظیم خالقُ هذا الإنْسانِ، و مُودّعُ هذه العظمات فیهِ، فَتعالى الله خالقُ هذا الکون الْمُتَصاغِر لِعَظَمَته، وَ المُتَذَلِّل لِجَلالِه وَ جَبَرُوتِه وَ سُلْطَانِه، وَ خائف مِنْ کِبْریائِه، صاحِب هذه العَظَمات وَ المُعْتَرِف عِنْدَه بِعَجْزِهِ وَ فَقْرِه إلَیْهِ: «إِلَهِی كَفَى بِی عِزّاً أَنْ أَكُونَ لَكَ عَبْداً وَ كَفَى بِی فَخْراً أَنْ تَكُونَ لِی رَبّاً »(۵)
متأسّفانه ما در مقام عمل و بهرهبردن از کتاب گرانقدر و ارزشمند نهجالبلاغه فاصله زیادی داریم. باید همه اهتمام كنند كه این كتاب ارزشمند و عظیم كه واقعاً مظلوم واقع شده است را در جامعه رواج دهند.
پینوشتها:
۱- نهجالبلاغة، حكمت ۲۳۳
۲- بحار الأنوار، جلد ۴۱، باب ۱۰۷، حدیث ۲۸؛ تاریخ مدینة دمشق ابن عساكر، جلد ۲۴، صفحه ۴۰۱
۳- شرح نهجالبلاغة ابن ابیالحدید، جلد ۱، صفحه ۲۴
۴- آگاه باشید كه اگر علوم و دانش او نبود، توحید آنچنان خراب میشد كه به صورت آنچه را كه شخص ضالّ عرضه میكند و آنچه را كه كافر غارت كرده است در میآمد./ القصائد السبع العلویات ابن ابیالحدید، القصیدة الخامسة.
۵- بحار الأنوار، جلد ۹۱، باب ۳۲، حدیث ۱۰