س531. شخصی پسرش را که کودکی در حدود ده، یازده ساله است قالی‌بافی مثلاً شاگرد می‌گذارد. بردن و آوردن آن بچه را اولیای بچه انجام می‌دهند. اگر این بچه را استادش دنبال کاری مثل خوار و بار یا آب شیرین بفرستد و آوردن آن منجر به رد شدن از خیابان شود که ماشین به‌سرعت در آن تردّد می‌نماید و اگر این بچه در انجام چنین کاری بر اثر سانحه تصادف تلف شود، استادش ضامن است یا خیر؟
ج. در فرض سؤال که تصادم سبب مرگ او شده؛ اگر از موارد شبه عمد باشد راننده و اگر از موارد خطا باشد، عاقله‌اش باید دیه را بپردازند. والله العالم
س532. دو سال قبل در یکی از ماه‌های حرام، نوجوان 16 ساله‌ای بدون رعایت قانون و بدون گواهینامه رانندگی با ماشین پدرش من و زوجه‌ام را زیر گرفت که زوجه‌ام بلافاصله کشته شد و من هم به‌شدّت مصدوم شدم. آیا دیه متعلقه بر عهده جانی است یا پدرش؟ چنانچه جانی که با ماشین پدرش و در غیاب پدرش که در حج واجب حضور داشته در حال حاضر معسر باشد، آیا می‌توان پدرش را مجبور و ملزم به پرداخت دیه دانست؟ و آیا سبب، اقوی از مباشر می‌باشد یا خیر؟
ج. در فرض سؤال، چنانچه شرعاً ثابت شده باشد که پسر مقصر بوده، دیه بر عهده او است و جایز نیست پدر را مجبور به پرداخت دیه کنند و در این‌گونه موارد، سبب اقوی از مباشر نیست. والله العالم
س533. اینجانب ماشین تریلر خود را جهت تعمیر لنت چرخ که داخل محور می‌باشد به تعمیرکاری که متخصص در این کار می‌باشد تحویل دادم که متأسفانه علی‌رغم توصیه بنده به لزوم تخلیه باد لاستیک پیش از در آوردن آن (لازم به ذکر است برای تعمیر لنت چرخ ابتدا باید لاستیک را که رینگ در داخل آن می‌باشد تخلیه باد کرده، لاستیک را خارج نموده تا لنت مشاهده شود، اگر لاستیک تخلیه باد نشود و خارج شود به‌علت باد موجود در داخل لاستیک، احتمال پرتاب رینگ و در صورت برخورد منجر به مرگ خواهد شد)، ایشان بدون رعایت این نکته لاستیک را خارج نموده و پرتاب ناگهانی رینگ منجر به مرگ ایشان گردیده است. آیا بنده با توجه به توصیه این نکته ایمنی (خارج کردن باد لاستیک) و با توجه به اینکه ایشان در این کار متخصص می‌باشند و سابقه کار نیز دارند، شرعاً و قانوناً ضامن پرداخت دیه هستم یا خیر؟
ج. از قضیه شخصیه اطلاع ندارم. به‌طورکلی چنانچه تعمیرکار لنت چرخ که بالفرض متخصص این کار بوده و علاوه بر آن از طرف صاحب تریلر توصیه به تخلیه باد لاستیک هم شده با مباشرت خودش اقدام به بازکردن لاستیک قبل از تخلیه بادش نموده باشد، کسی ضامن نیست. والله العالم
س534. اینجانب شخصی هستم دارای مرغداری که تعدادی کارگر در آن مشغول به کار هستند. ضمناً در سالن مرغداری یک دستگاه بالابر گندم وجود دارد که یکی از کارگران جهت نظافت و تنظیف دستگاه مشغول بوده است. در زمانی که دستگاه خاموش بوده کارگری دیگر بدون توجه، کلید دستگاه را روشن
می‌کند و باعث می‌شود کارگری که مشغول نظافت دستگاه بوده مصدوم شود. حال بفرمایید دیه شخص مصدوم به عهده اینجانب (کارفرما) می‌باشد یا آن کارگری که دستگاه را روشن نموده است؟
ج. در فرض سؤال، کارفرما نسبت به صدمه وارده ضمانی ندارد و کارگری که دستگاه را روشن نموده، ضامن است. والله العالم
س535. پنج برادر به خانه پدرم حمله کردند و برادر بزرگ‌تر گفت بزنید هرچه شد به پای من و همه سنگ به طرف پدرم انداختند که سنگ برادر کوچک‌تر به چشم پدرم اصابت کرده و او را نابینا ساخته است و ما هم در دادگاه به پای برادر بزرگ‌تر که دستور داده است گذاشتیم. از جنابعالی تقاضا دارم بفرمایید آیا این درست است یا نه؟
ج. در فرض سؤال، کسی که با سنگ او، پدر شما نابینا شده، مقصر است و چون عمدی بوده، حکم شرعی آن قصاص است و اگر قصاص ممکن نشود، دیه دارد و آن دیه کامله است در صورتی که هر دو چشم را نابینا کرده باشد و اگر یک چشم است، نصف دیه کامله و دستور برادر بزرگ، مجوز عمل نیست. والله العالم
س536. اینجانب دو کارگر داشتم که یکی از نظر شعور نقص داشت. دیگری هم یک چشم نداشت. در حین کار مشغول شوخی شدند. من و برادرم آنها را تشویق به شوخی کردیم که در همین اثناء کارگری که نقصان شعور داشت با ضربه مشت به چشم کارگر دیگر (آن‌که یک چشم داشت) زد و چشم او پس از یک هفته در اثر این ضربه کور شد. حال آیا:
1. اینجانب صاحب‌کار و برادرم مسئول دیه هستیم؟
ج. در فرض سؤال، اگر نقصان عقل کارگر در حدّی بوده که باعث سلب مسئولیت جزایی و حقوقی می‌شده و به واسطه تشویق و تحریک شخص دیگری مرتکب جنایت شده، در این صورت شخص محرّک و مشوّق، ضامن دیه است و اگر نقصان عقل در آن حد نبوده، دیه بر عهده خود کارگر است. والله العالم
2. در صورت مثبت بودن جواب، دیه یک چشم باید پرداخت گردد یا دیه کامل انسان؟
ج. باید دیه یک چشم داده شود که نصف دیه یک انسان است. والله العالم
3. خرج ایاب و ذهاب دکتر و هزینه دکتر به عهده مجنی‌ّعلیه می‌باشد؟
ج. هزینه ایاب و ذهاب و دکتر بر عهده مجنی‌ّعلیه است. والله العالم
4. خرج ایاب و ذهاب دکتر و هزینه دکتر به عهده ما می‌باشد؟
ج. بر عهده صاحب‌کار هم نیست. والله العالم
س537. شخصی در حال یادگیری رانندگی با وسیله نقلیه دیگری تصادف می‌نماید. افسر کاردان فنی، خودروی در حال تعلیم را مقصر می‌داند. با توجه به اینکه مربی آموزش نیز دارای امکانات کنترلی (کلاچ و ترمز) بوده و با علم به این موضوع که شخص تحت تعلیم دارای تخصص لازم در رانندگی نیست و از طرفی آموزش باید در اماکن مجاز صورت گیرد، بفرمایید:
1. شخص مقصر در این تصادف، مربی تعلیم‌دهنده است یا شخص تحت تعلیم؟
ج. در فرض مقصر بودن خودروی در حال تعلیم؛ چنانچه تقصیر از جهت عدم مهارت فرد تحت تعلیم باشد، مربی مقصر است و اگر به این جهت مستند نباشد، راننده مقصر است. والله العالم
2. آیا رعایت کامل مقررات از سوی مربی یا عدم رعایت مقررات تأثیری در مسئولیت دارد یا خیر؟
3. مسئولیت خسارات وارده و دیه به عهده کدام یک می‌باشد؟
ج2و3. به‌طورکلی هر امری که مستند به مسامحه یا خطای مربی باشد حتی در صورتی که مقررات را هم رعایت کرده باشد، موجب ضمان مربی است و اگر مسامحه یا خطا مستند به راننده باشد لکن نه از جهت عدم مهارت بلکه از جهات دیگر چنان‌که در جواب (1) بیان شد، راننده ضامن است و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم
س538. در موردی که زنی جهت مداوا به پزشک زن مراجعه نماید و پزشک بدون سؤال و بررسی پیرامون باکره بودن وی نسبت به معاینه اقدام می‌نماید که بر اثر این اقدام بکارت بیمار زائل می‌شود (به‌خاطر گذاشتن وسیله آزمایش در رحم زن) و هیأت پزشکی هر یک از پزشک و بیمار را به میزان پنجاه درصد مقصر این ضایعه می‌دانند. حال با توجه به مفروض سؤال، آیا پزشک نسبت به تقصیر خویش مسئول پرداخت ارش‌البکارة به اضافه مهرالمثل می‌باشد یا پرداخت یکی از آن دو کافی است؟ و در صورت نیاز به پرداخت مهرالمثل با توجه به اینکه بیمار معقودعلیها بوده است، آیا می‌توان مهرالمثل را برابر مهرالمسمی که در قباله نکاحیه قید شده است قرار داد یا خیر؟
ج. در فرض سؤال، پزشک ضامن مهرالمثل زن است و اگر در زاید بر مابه‌التفاوت بین مهرالمثل باکره و ثیبه مصالحه نمایند، عمل به احتیاط است. والله العالم
س539. کودکی جهت روشن نمودن آتش، کلیه وسایل از جمله کاغذ، کبریت و بنزین را فراهم نموده است. بنزین را روی کاغذها ریخته و مبادرت به کشیدن کبریت می‌نماید ولی در اثر وزیدن باد خاموش می‌شود و به‌دلیل در دست داشتن ظرف بنزین از کودک دیگری درخواست می‌نماید که برایش کبریت روشن کند. در اثر زدن کبریت توسط کودک دوم و ایجاد اولین جرقه، بنزین‌های از قبل ریخته‌شده توسط کودک اول که در هوا متصاعد بوده آتش گرفته و به ظرف بنزین که در دست کودک اول بوده سرایت کرده و کودک اول از ترس ظرف مشتعل را به طرفی پرتاب می‌کند که روی کودک ثالثی که در نزدیکی آتش نشسته بوده ریخته و باعث سوختگی وی و نهایتاً فوت او می‌شود. با توجه به نظر بعضی از مراجع عظام که در اینجا سبب و مباشر جمع شده و سبب اقوی است. نظر حضرتعالی را در مورد ضامن دیه طفل مرحوم اعلام فرمایید؟
ج. در فرض سؤال، کودک اول قاتل محسوب می‌شود و حسب الفرض که ظرف مشتعل را پرت کرده، در صورتی که در حدّ تکلیف شرعی نبوده، قتل مذکور حکم قتل خطایی را دارد و دیه بر عهده عاقله او است که پدر و عمو و برادر و به‌طورکلی ذکور، از خویشان پدری قاتل هستند. والله العالم
س540. چنانچه علت حادثه به‌سبب بی‌احتیاطی چند نفر (مسبب) به‌صورت توأمان باشد، آیا دادگاه می‌تواند مقصرین را به‌صورت غیر مساوی (درصدهای متفاوت) محکوم به پرداخت دیه نماید؟
ج. در فرض سؤال، چنانچه همه نفرات مقصر و در وقوع حادثه مؤثر بوده‌اند، دیه بین آنها علی‌السواء تقسیم می‌شود هرچند درصد تقصیرشان متفاوت باشد. والله العالم