آیت الله العظمی صافی گلپایگانی
 

5. سعی بین صفا و مروه
یكی از كارهای واجب حج و عمره، سعی بین صفا و مروه است كه بعد از طواف و نماز آن بجا آورده می‎شود. باید حاج یا معتمر هفت مرتبه از صفا به مروه برود و برگردد كه هر رفتن و برگشتن دو مرتبه محسوب می‎شود و بنابراین سعی از صفا شروع و در مرتبه هفتم به مروه پایان می‎یابد.
سعی، عبادت است و باید به قصد قربت انجام شود و مسعی اكنون مسقف است و سعی كننده زحمت تابش آفتاب را نمی‎بیند و مشتمل بر دو طبقه تحتانی و فوقانی است.
سعی بین صفا و مروه نیز یك عملی است كه تسلیم شخص را در برابر دستورات و احكام الهی ظاهر می‎سازد. این همه مردم به امر خدا از این كوه به آن كوه می‎روند بی‎آن كه از فلسفه این عمل بپرسند یا در رعایت آداب و ترتیباتی كه شارع مقدّس در آن مقرّر كرده، كوتاهی و سهل انگاری بنمایند.

اینجا، مقام تسلیم است، چون شارع مقدّس دستور داده است از صفا شروع شود از صفا شروع می‎كنیم و اگر دستور فرموده بود از مروه شروع كنیم از مروه شروع می‎كردیم و با فلسفه و مصلحت عمل كاری نداریم هر چند تمام احكام خدا را در رابطه با حفظ مصالح یا دفع مفاسد می‎دانیم اما اگر عقل ما به فلسفه حكمی هم نرسید، نرسید، چون فهم همه حقایق در اختیار همه عقول و عقول همه نیست و ما در مقام بندگی و اطاعت و عبادت قصد فلسفه و مصلحت ندارم و داعی ما بر عمل، فقط امتثال امر مولی جل شأنه است و اگر عبادات را به نیّت مصلحت و رجحانی كه خود عمل دارد بدون نظر به تكلیف الهی بجا آوریم، عبادیت آن حاصل نمی‎شود.
مع ذلك مهمترین فلسفه و فایده و مصلحت اینگونه عبادات همان تعبّد و پذیرش امر و تسلیم بدون قید و شرط است كه حاكی از معرفت به علم و حكمت و تدبیر باری تعالی است، لذا امتثالاً لأمرالله تعالی این راه را می‎رود و برمی‎گردد و بنده هم تا به این مرحله نرسیده بنده نیست.
آن كه از فلسفه‎ها می‎پرسد و راز و امر فرمان مولا را می‎جوید و می‎گوید تا مصلحت را ندانم عمل را انجام نمی‎دهم، موضع خود را در برابر خدا از موضعش در برابر یك پزشك هم ضعیف‎تر می‎نماید و به قدری كه به یك پزشك تسلیم می‎شود و از دستورات و اسرار نسخه و داروهائی كه می‎دهد پرسش نمی‎كند و به آن عمل می‎نماید، به خدا خود را تسلیم نكرده است.
بدیهی است چنین كسی اگر داعی و باعثش بر عمل مصلحت و فائده‎ای باشد كه تشخیص می‎دهد بندگی نكرده و پرستش بجا نیاورده است.
اینجا در مقام سعی انسان می‎بیند مردم و طوائف مختلف بشری بی‎آن كه چون و چرائی داشته باشند، این مسافت طولانی را طی می‎كنند و با حال ضعف و پیری و بیماری بلكه گاه دیده می‎شود بعضی كه پاهاشان فلج است چهار دست و پا این راه را می‎روند و بعضی هم در درشكه‎های دستی سوار شده و آنها را می‎برند.
همه به طور منفرد یا جمعی و گروهی دعا می‎خوانند و وقتی به آن محلّی كه با چراغ سبز مشخص است می‎رسد هروله می‎كنند.
وقتی مسعی پر از جمعیت است، مراسم با شكوه سعی بسیار با عظمت جلوه می‎كند و عبادت و پرستش بزرگی است كه چشم انسان به جلال و جمال آن خیره می‎شود.
تمام رجال و شخصیت ها همه در اینجا در صف واحد و در بین اجتماع مشغول سعی هستند و كسی را با كسی كاری نیست.
و باز هم تكرار می‎كنم حقیقتاً از مناظر مهیج حج، سعی است كه عظمت اسلام و اتحاد مسلمین در آن ظاهر می‎شود.
دیدن آن منظره با شكوه و روحانی تمام احساسات دینی و اسلامی را زنده می‎كند و در بیننده شور و شوق و نشاط و حركت می‎آفریند.

6. وقوف به عرفات
یكی از اعمال حج، وقوف به عرفات در روز عرفه (روز نهم ذی الحجة) است كه از ظهر تا غروب باید با نیّت در آنجا ماند.
وقوف نیز عبادت است و با توجّه به روایاتی كه در فضیلت عرفات و ثواب وقوف و استجابت دعا در آن وارد شده، در این سرزمین حال عبادت و توجه و خضوع و انابه و بازگشت به خدا و توبه بیشتر فراهم می‎شود.
بانك دعا و مناجات و صدای ضجّه و شیون و گریه و زاری از هر گروه و كاروان بلند است.
سرتاسر عرفات را چادرها فراگرفته، همه در چادرها نشسته و با آن كه نزدیك به هم و پهلوی یكدیگر نشسته‎اند، مثل این است كه یك مكان خلوت و گوشه تنهائی را یافته‎اند تا به عبادت و عرض حاجات و گریه و زاری و بی‎قراری و طلب مغفرت و آمرزش مشغول باشند.
شب های قدر و اجتماع در مساجد برای عبادت و دعا اجمالاً نمونه كوچكی از این اجتماع میلیونی است، با این تفاوت كه در اینجا با اینكه روز است و شب و تاریك نیست، تجمّع حواس و حضور قلب برای نوع بیشتر فراهم است.
خلاصه، اسباب اطاعت و مغفرت واقعاً فراهم و جور است و بسیار شقی است آن كسی كه از این زمینه و خوان گسترده و نامتناهی مغفرت و آمرزش محروم بماند.
و چقدر سعادتمندند آن مردان و بانوانی كه این موقف عظیم و روحانی و جلوه‎های رحمت رحمانی را در آن درك می‎كنند.
و چقدر لذّت بخش است استماع آن نواها و صداهای دلنواز در اینجا همه به تدارك گذشته و جبران مافات و اعاده حیثیت خویش مشغولند، دعاهای وارده را می‎خوانند.
محیط یك محیط آسمانی و ملكوتی است كه به وصف نمی‎آید. خداوند متعال همه ساله درك این محیط را روزی فرماید«وَ ما ذلِكَ عَلَی اللهِ بِعَزیز».
در تمام عالم، چنین اجتماع روحانی تشكیل نمی‎شود، غوغا و شور و هیجان عجیب است. همه خدا را به صنوف لغات و لهجه‎ها می‎خوانند.
راستش را می‎خواهید بگویم این است كه انسان كاملاً درك می‎كند كه در اینجا به خدا نزدیكتر شده مثل اینكه حجاب ها و پرده‎ها برداشته می‎شوند و فاصله‎ها كم می‎گردند و حقایقی از عالم غیب لمس می‎شود.
ارزش این موقف را از جنبه روحانی و معنوی و ساختن شخصیت افراد و طرد تعیّنات و فوائد اجتماعی و تربیتی نمی‎شود معیّن كرد.
خدایا به حق محمد و آل محمد علیهم الصلوة والسلام همه ساله به احسن انحاء درك این موقف و سایر مواقف و مشاهد عزیز این سفر مبارك را نصیب فرما.

ادامه دارد...