در كتاب «وفاء الوفاء» به اخبار دارالمصطفی صلی‌الله علیه وآله وسلم شریف سمهودی حكایتی نقل نموده است كه ترجمه آن به طور اختصار این است: كه خالد بن ولید بن حارث روز جمعه بر منبر رسول خدا صلی‌الله علیه وآله وسلم ایستاد و گفت: پیغمبر به علی عمل و ولایت داد و حال اینكه میدانست او ... است ولی فاطمه دخترش از او شفاعت نمود. در این هنگام دیده شد كه دستی از قبر رسول الله صلی‌الله علیه وآله وسلم بیرون آمد مكرر فرمود: كَذِبْتَ یا عَدُوَ اللهِ، كَذَبْتَ یا كافَرَ؛ دروغ گفتی ای دشمن خدا دروغ گفتی ای كافر.[1]
از حوادث بسیار تأسف بار كه نمونه دیگر از جسارتهای آشكار رژیمهای غاصب به مقام مقدس پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم بود و مسجد مدینه شاهد آن گردید دستگیری امام هفتم و عبد صالح حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام به امر هارون طاغوت و جباری كه هم عصر آن حضرت بود.
معلوم باشد كه مسجد مدینه از آغاز تأسیس یك مدرسه و مركز بزرگ تعلیم و تربیت بود اما در عصر پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم كه وضع مسجد روشن است؛ پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم معلم اول اسلام و عالم انسانیت بود مدرسه‌اش و محل درسش و هدایتش بیشتر و به طور عمده و رسمی همین مسجد بود. او معلّمی بود كه همه مسلمانان، شاگرد مدرسه و مسجد او هستند، و مسجد مدینه مادر صدها هزار و بلكه میلیون‌ها مدرسه و مسجد شد كه از اسپانیا تا چین در طول قرن‌ها تأسیس شد. بزرگترین دانشمندان را در رشته‌های مختلف علوم به عالم تحویل داد.
بعد از رسول خدا صلی‌الله علیه وآله وسلم نیز در همین مسجد، مسائل علمی و هدایت‌ها و ارشادات اسلامی مطرح میشد، هر چند معیارهایی كه به آن عمل میشد معیاری كه پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم تعیین فرموده بود یعنی تمسك به قرآن و عترت نبود، مع ذلك در حدودی مسائل در مسجد بازگو میشد و گاه گاه دور از گوش آن دو نفر، احادیث را نقل میكردند و امیرالمؤمنین علیه‌السلام كه باب علم پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم بود نیز ابتداء یا پس از آنكه به آن حضرت مراجعه میكردند پاسخ لازم میفرمود اما روی هم رفته سیاست بر این بود كه فرموده علی علیه‌السلام معیار تام و عام نباشد، و تا میتوانند دیگران را هم وارد در صحنه نمایند، و سخنان و آرای نامعتبر آنها را در حكومت معتبر قرار دهند و این بزرگترین انحرافی بود كه از تعلیم پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم و حدیث متواتر ثقلین بوجود آوردند، و این اصل اسلامی را كه اگر تمام اصحاب پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم به راهی بروند و در مسأله‌ای نظر واحد بدهند و امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نظر مخالف داشته باشد باید نظر علی را معتبر و حق شناخت، كنار گذاردند.
پس از عصر امیرالمؤمنین علیه السلام باز هم مسجد مدینه، مدرسه علمی بود و حضرت امام حسن و امام حسین علیهماالسلام در حدی كه امكان داشتند این مدرسه را ترك نكردند، و خودشان و شاگردان امیرالمؤمنین علیه السلام مثل ابن عباس و غیره به نشر علم و ارشاد میپرداختند، و همانطور كه حتی معاویه توصیف حلقه علمی و ارشادی حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام نمود آن حضرت در مسجد مدینه حلقه‌ای كه دانشجویان و كسانی كه میخواستند از منبع زلال و صافی علم سیراب شوند و شربتی بنوشند در آن مجمع و حلقه حضور مییافتند.
پس از آن همه در عصر حضرت امام زین العابدین علیه‌السلام با جلوه دعا و نیایش اهل بیت پیغمبر صلی‌الله علیه وآله وسلم كه بنیانگذار و صاحبان واقعی این مدرسه بودند علیرغم سیاست‌های بسیار خشن و خونبار، این مدرسه را ترك نكردند تا در زمان امامت امام محمد باقر علیه‌السلام و مخصوصاً عصر حضرت صادق علیه‌السلام كل مدینه یك دانشگاه بزرگ علوم اسلامی و دانش‌های دیگر گردید كه البته مركز آن مسجد و خانه‌های این دو امام بزرگوار بود، و حضرت صادق علیه‌السلام در رشته‌های مختلف علوم بهترین علما و متخصصان را تربیت كرد كه از جمله «ابن عقده» چهار هزار نفر از شاگردان آن حضرت را نام برده و از هر كدام علمی و حدیثی نقل نموده است.
و بالأخره این مسجد همواره در معرض حوادث و تحولات بوده و از ستم بیشتر سیاستمداران غاصب رنج میبرده، و تصرّفات و مداخلات سیاسی آنها آن را از جریان عادی و سیر تكاملی مانع بوده است.
مع ذلك همیشه به عبادت و پرستش خدا معمور و مظاهر عبادت در آن متجلّی بوده است و از جهت علم هم در رشته‌هایی، مثل تعلیم و قرائت قرآن و تجوید و حدیث هر چند احادیث موضوعه بوده از صورت مدرسه و موقعیتی كه باید این مسجد داشته باشد بالمره خارج نشده است، و امید است در این عصر كه مسلمانان آگاه شده اند، بتوانند این مسجد را نیز از سیاست‌های حكومت‌ها آزاد كنند تا در آن سیاست اسلامی و بیان حقائق و بررسی عقاید در روشنائی عقل و هدایت قرآن مجید و احادیث معتبر و صحیح در اختیار همگان قرار بگیرد ان شاء الله تعالی.
این مسجد شریف در قلب مدینه، در سمت شرقی آن قرار دارد و چنانچه صاحب مرآة الحرمین گفته است شبه مستطیل است. طول آن از شمال به جنوب 25/116 متر و عرض آن از جهت قبله 25/86 متر و از جهت شمال 66 متر است و اغلب آن مسقّف و مشتمل بر رواق‌ها و صدها ستون است. در نهایت زیبائی و از جهت هنری نیز ممتاز و با اهمیّت است.
اشیاء و مواضع مقدس در آن مانند منبر و محراب همه جالب و مورد توجه و هجوم زوّار برای زیارت و تبرّك جستن به آنها است.
ما بین منبر و قبر شریف 22 متر در 15 متر است، در اینجا نیز آیات هنری و ارزنده بسیار است وصف منبر و همچنین محراب نبوی را كه در قسمت شرقی منبر قرار دارد و بر سمت غربی آن نوشته شده است: «هذا مصلی رسول الله صلی الله علیه (و آله) و سلم».
كسانی كه موفق به زیارت نشده‌اند در مرآة الحرمین و آثار المدینة المنوره و كتاب‌های دیگر در این موضوع و كسانی كه موفق میشوند اگر ازدحام جمعیت فرصت بدهد كه در موسم حج فرصت نمیدهد شخصاً مشاهده مینمایند.
و اما مساحت فعلی مسجد پس از آخرین تعمیر و توسعه شانزده هزار و سیصد و بیست و هفت متر مربع است.
و مخفی نماند كه بر گلدسته‌ها و مأذنه‌های مسجد پنج مأذنه دیگر افزوده شده، چنانكه پنج در نیز بر درهای سابق افزوده گردیده كه دیگر در نامگذاری آنها نیز سیاست و تعصب مذهبی كنار گذارده نشده است.
هر كس ملتفت میشود با اینكه به زعم این متولیان حرمین شریفین، علی بن ابیطالب علیه‌السلام آخرین خلفای راشدین است مع ذلك در اینجا حذف نام آن حضرت بی‌قصد اهانت و بی‌اعتنائی به آن بزرگوار و دشمنی با اهل بیت نمیباشد. و این حاكی از این است كه اگر میتوانستند نام علی را از تاریخ اسلام حذف نمایند هم از آن اِبا ندارند، انصافاً بسیاری از گذشتگان آنها از اینها منصفتر بودهاند.
حجره شریفه كه به مقصوره شریفه نیز نامیده شده است به طوری كه صاحب مرآة الحرمین نگاشته است این حجره كه در زاویه جنوب شرقی مسجد قرار دارد، طول هر ضلع جنوبی و شمالیش 16 متر و شرقی و غربی آن 15 متر است.
حجره شریفه دارای چهار باب است به نام‌های باب التوبه و باب التهجد و باب فاطمه سلام الله علیها و بابی در سمت غرب قرار دارد كه متأسفانه به واسطه اینكه داخل مقصوره بر اساس تعصّب وهابی‌ها كه استعمار بر آنها تحمیل كرده و آنها را به ابقای آن تشویق مینمایند تاریك است از بیرون داخل آن قابل رؤیت نیست و لازم به تذكر است كه حجرة حضرت فاطمه علیهاالسلام یا قبر آن حضرت نیز در همین زاویه و در داخل بخشی كه حجره شریفه را احاطه كرده است قرار دارد و پشت آن محرابی است كه به محراب فاطمه علیهاالسلام موسوم است صورت قبر حضرت زهرا علیهاالسلام دراین حجره باقی است و ضریح و صندوق آن نمایان است.
و این جمله در این مكان نوشته است «هذا قبر فاطمه» هر چند در سفر دوم این جمله را نیافتم یعنی در اثر ازدحام و هجوم جمعیت برای زیارت موفق نشدم كه چنانكه باید داخل شباك را به دقت ببینم.
چنان كه در تواریخ مدینه منوره نوشته‌اند ملك نورالدین شهید سنه 557 خندقی عمیق گرداگرد حجره شریفه حفر نمود و آن را با رصاص پر كرد برای اینكه دسترسی به جسد شریف سید رسل خواجه كل حضرت محمد صلی‌الله علیه وآله وسلم ممكن نباشد، مبادا كسانی با زدن نقب و عملیات حفاری زیر زمین دستبردی به حجره رسول خدا صلی‌الله علیه وآله وسلم بزنند و علت این اقدام خواب عجیبی است كه این پادشاه دید و در اثر آن جریان خیانت بزرگ و توطئه بیگانگان كشف گردید.[2]
[1]. وفاء الوفاء، ج4 ص356.
[2]. چون شرح آن طولانی است خواننده را به كتاب وفاء الوفاء، ج2 ص651 ـ 648 ارجاع میدهم.