امروز روز بزرگ عرفه است. عرفان و وجدان و دریافت و احساس حضوری كه برای شخص متوجه به موقف خود در این روز حاصل می‎شود، مادی نیست. در هنگام دعا، اشك‌ها بی‌اختیار جاری می‎شود و ناله‎‌ها بلند می‎گردد، دست‌ها به سوی درگاه قاضی الحاجات بالا می‎رود. شعور انسان به فقر و ناچیزی و مسكنت و تقصیر خودش، و غنا و بی‌نیازی و توانائی و فیاضیت و رحمت و آمرزش و عفو و بخشش خدای تعالی زیاد می‎شود.

* ادعیه حیات بخش
دعا‌هایی كه خوانده می‎شود، همه عروج دهنده و بینش آفرین و كمال بخش روح است، مخصوصاً دعای عرفه حضرت امام حسین علیه‎السلام، و دعای عرفه فرزند عزیزش امام زین العابدین علیه‎السلام كه نمی‎توان رقائق و معارف آنها را توصیف كرد. هر جمله از آنها نور است كه بر باطن شخص می‎تابد و آن را روشن می‎كند، و كدورات و زنگارهای آن را زایل می‎سازد، و حیات و سعادت را تفسیر می‎كند، و نعمت‌های خدا را بر می‎شمارد، و قصور و تقصیر آن را در ادای شكر این نعمت‌ها شرح می‎دهد كه هر انسانی - در هر اوج از معرفت كه باشد- از خواندن آنها لذّت می‎برد، و خود را در عوالم روحانی مشاهده كرده، و هر دم، حضور خود را در درگاه خداوند تعالی بیشتر می‎بیند.

واقعاً جامعه‎ای كه چنین ذخائر عرفانی و تربیتی را در اختیار دارد باید از همه اوضاع و احوال و برنامه‎هایش نور و معنویت و بی‎اعتنائی به مال و منال و اعتبارات دنیا ظاهر باشد.
در بین نعمت‌ها، این دعا از مهمترین نعمت‌هاست كه ما از آن استفاده نمی‎كنیم و به درك حقایق آن اهتمام لازم نشان نمی‎دهیم. اگر بخواهیم در اینجا چند جمله از این دعاها را به عنوان نمونه بیاوریم هر كدامش كتابی می‎شود، و چه خوب است كه دعا كننده سعی كند در حد معرفت خود مقاصد و مفاهیم این دعاها را در خود بیابد و به خود بفهماند مثلا وقتی می‎گوید: ماذا فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ وَ ماذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَك
بفهمد كه این جمله تمام حقیقت و حقیقت تمام است. یكی از مختصرترین دعاهای این روز این دعا است:
اَللّهُمَّ لاْ تَحْرِمْنی خَیْرَ ما عِنْدَكَ لِشَرّ ما عِنْدی فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنی بِتَعَبی وَ نَصَبی فَلا تَحْرِمْنی اَجْرَ الْمُصابِ عَلی مُصیبَتِهِ
باری امروز شیفتگان خاندان نبوّت، هر كدام، به زبانی و با حالی با خدا مشغول راز و نیازند، و همه با خدا خلوت كرده؛ آن خدائی كه «لا یَشْغَلَهُ سَمْعٌ عَنْ سَمْع وَ وَسِعَ سَمْعُهُ الأصْواتَ»، صدای همه را می‎شنود و همه را با غذاهایی كه ملائكه ربانیین به آن تغذیه می‎شوند كه «طعامهم التسبیح و شرابهم التهلیل» غذا می‎دهد.
و خلاصه همه جا و همه جا قُرب است و حضور و جلوه‎ای از جلوات كوه طور، اگر هم بسیاری از این حالات مجاز باشد و از حقیقت محروم باشد باز هم ظاهر آن شكوهمند و روحانیت بخش است و اگر دل صاحبش را پاك نكرده باشد دل دیگران را می‎لرزاند و زبانشان را به تسبیح خدائی كه زبان‌ها با اختلاف لغات به ذكر او بلند است می‎گشاید.

* یادی از كربلا
به سند معتبر از بشیر دهان منقول است كه گفت: عرض كردم به خدمت حضرت صادق علیه‎السلام كه گاه هست حج از من فوت می‎شود و روز عرفه را نزد قبر امام حسین علیه‎السلام می‎گذرانم فرمود: كه نیك می‎كنی ای بشیر هر مؤمنی كه به زیارت قبر امام حسین علیه‎السلام برود با شناسائی حق آن حضرت در غیر روز عید نوشته شود برای او ثواب بیست حج و بیست عمرة مبروره مقبوله و بیست جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل، و هر كه زیارت كند آن حضرت را در روز عید بنویسد حق تعالی برای او ثواب صد حج و صد جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل، و هر كه زیارت كند آن حضرت را در روز عرفه با معرفت حق آن حضرت نوشته شود برای او ثواب هزار حج و هزار عمرة پسندیده مقبوله و هزار جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل گفتم: كجا حاصل می‎شود برای من ثواب موقف عرفات پس آن حضرت نظر كرد به سوی من مانند كسی كه خشمناك باشد و فرمود: ای بشیر هرگاه مؤمنی برود به زیارت قبر حسین علیه‎السلام در روز عرفه و غسل كند در نهر فرات پس متوجه شود به سوی قبر آن حضرت بنویسد حق تعالی از برای او به هر گامی كه بر می‎دارد حجی كه با همه مناسك به عمل آورده باشد و چنین گمان دارم كه فرمود و عمره (و غزوه).

* روز تقرّب به خداوند متعال
خلاصه اسباب اطاعت و مغفرت واقعاً فراهم و جور است، و بسیار شقی است آن كسی كه از این زمینه و خوان گسترده و نامتناهی مغفرت و آمرزش محروم بماند.
و چقدر سعادتمندند آن مردان و بانوانی كه این روز عظیم و روحانی و جلوه‎های رحمت رحمانی را در آن درك می‎كنند.
و چقدر لذّت بخش است استماع صداهای دلنواز مناجات کنندگان با خدا. در این روز، همه به تدارك گذشته و جبران مافات و اعاده حیثیت خویش مشغولند و دعاهای وارده را می‎خوانند.
به راستی انسان در این روز كاملاً درك می‎كند كه در اینجا به خدا نزدیكتر شده، مثل اینكه حجاب‌ها و پرده‎‌ها برداشته می‎شوند، و فاصله‎‌ها كم می‎گردند، و حقایقی از عالم غیب لمس می‎شود.
ارزش این موقف را از جنبه روحانی و معنوی و ساختن شخصیت افراد و طرد تعینات و فوائد اجتماعی و تربیتی نمی‎شود معین كرد. خدایا بحق محمد و آل محمد علیهم الصلاة والسلام همه ساله به احسن انحاء درك این روز بزرگ و خواندن دعاهای با عظمت آن را نصیب فرما.