جمعه: 1403/01/10
نسخه مناسب چاپSend by email
بهار دعا؛ امید به آینده، سلسله مقالات مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره در ماه مبارک رمضان (شماره 6)
بهار دعا؛ امید به آینده، به مناسبت ماه رمضان (6)
بازنشری از نوشتار مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره

بسم الله الرحمن الرحیم
یكی از وظایف و برنامه هایی كه روزه ‎داران در ماه رمضان اجرا می‎نمایند، دعا و مناجات و طلب حوایج از خداوند قاضی‌الحاجات است.

 

 

  • دعا، نجات از ناامیدی.

خواندن دعا و طلب خیركردن از خداوند در هر زمان، مستحب و توان‌بخش روان و از اسباب نشاط دل، انبساط خاطر و تجدید قوای فكری و روحی است.
«دعا»، رافع غم و اندوه، غذای مقوّی روح، برطرف‌كننده ناراحتی‎ها، سبب خوش‎بینی و امّید به آینده و نجات از كابوس ناامیدی است.
دعا، خواندن پروردگار و یاری‌خواستن و حاجت‌طلبیدن از اوست كه انسان فطرتاً از این نعمت بزرگ و رحمت واسعه الهی، بهره‎مند است.

 

 

  • بشر، پناهنده قدرت لایزال.

بشر ـ هر چه هم قوی و نیرومند باشد ـ در شداید و سختی‎ها به وجود خدا ـ ‎كه برتر از همه و بی‎نیاز از همه و كارساز همه است ـ رو می آورد و به او پناهنده می‎شود و رفع سختی‎ها و بلاهایی را كه به آن گرفتار شده را از او می‎طلبد. فطرتش او را به سوی خدا رهبری می‎نماید و غیر از خدا كارسازی نمی‎یابد: «قُلْ اَرَءَیْتَكُمْ اِنْ اَتاكُمْ عَذابُ اللهِ اَوْ اَتَتْكُمُ السّاعَةُ اَغَیْرَاللهِ تَدْعُونَ اِن كُنْتُمْ صادِقِینَ بَلْ اِیَّاهُ تَدْعُونَ»(1)
اگر افتی به دام ابتلایی * به جز او از كه می‎جویی رهایی(2)
 
انسان در پستی و بلندی‌های زندگی و حوادث روزگار و در برابر پیشامدهای سخت و ناگوار به مواردی می‎رسد كه غیر از دعا هیچ‎گونه تكیه‌ ‎گاهی برای خود نمی‌یابد و فقط دعا می‎تواند ضعف و ناتوانی روحی او را جبران كند.

 

 

  • عقده‌گشایی، نیاز شدید بشر.

یكی از چیزهایی كه هر بیمار و گرفتار به آن شایق و مایل است «دعا» است. هر شخص بیمار و هر انسان مبتلا و ناراحت مایل است دوستی داشته باشد كه دردهای خود را با او بگوید و او را از ناراحتی‎های خود آگاه ساخته، گرفتاری‎های خود را برایش شرح دهد و آن چه را بر سرش آمده یكایك برای او بازگو كند و به اصطلاح، «عقده‌گشایی» نماید.
یكی از فواید دعا این است كه مؤمن، با خدای مهربان و شنوا، رازها، غصّه‌ها و رنج‎ها و افسردگی‌هایش را در میان می‎گذارد و گرفتاری‌های خود را بی‎كتمان شرح می‎دهد؛ و از او چاره‌جویی می‎كند و می‎داند كه خدا از هركس به او نزدیك‎تر است؛ ناله و صدایش را می‎شنود و او را پاسخ می‎گوید.
بنده مؤمن، پس از دعا احساس می‎كند كه آلام درونی‌‎اش تخفیف یافته و سنگینی بار اندوه و فشارهای روحی‌اش سبك‎تر شده است.
راستی اگر دعا نبود و اگر بندگان راه به دعا نمی‎بردند و ناچار بودند راز دل و غصّه‌های خود را بازگو نكنند، چقدر زندگی ناگوار و تلخ می‎شد و عقده‌های روحی، آنان را آزار می‎داد.

 

 

  • لزوم شکر نعمت دعا.

ما باید به خاطر وجود نعمت «دعا»، حمد خدا را به جای آوریم و این نعمت را عزیز و گرامی بداریم.
در دعای «ابی حمزه» است كه: «اَلْحَمْدُ للهِ الَّذِی اَدعُوهُ فَیُجِیبُنِی وَاِن كُنتُ بَطِیئاً حِینَ یَدعُونِی؛ حمد برای آن خدایی است كه او را می‎خوانم؛ پس مرا جواب می‎دهد، هر چند من در جواب او ـ ‎وقتی مرا بخواند ـ كُند هستم.»
و در همان دعا می‎خوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اَسْئَلُهُ فَیُعْطِیَنِی وَاِنْ كُنتُ بَخِیلا حِینُ یَسَتَقْرِضُنِی؛ حمد، مخصوص خدایی است كه از او می‎خواهم، پس مرا عطا می‎كند؛ هر چند وقتی از من وام بخواهد بخل می‌ورزم.»(3)
و در فرازهای دیگری از این دعای زیبا می‎خوانیم: «اَلْحَمدُللهِ الَّذِی اُنادِیهِ كُلَّما شِئتُ لِحاجَتِی وَاَخلُو بِه حَیثُ شِئتُ لِسِرِّی بِغَیرِ شَفِیع فَیَقضِی لِی حاجَتی؛ سپاس مر خدای را كه هر زمان بخواهم برای نیازم او را ندا می‎كنم و برای راز گفتن با او خلوت می‎نمایم؛ بدون این كه شفیعی داشته باشم، پس حاجتم را برمی‎آورد.»
آری! دعا، همّت را بلند، اراده و تصمیم را استوار، و انسان را در برابر حوادث بزرگ و مصایب جانكاه مجهّز و بیمه می‎سازد.
دعا، وسیله تهذیب باطن و نشان از شعور دعا كننده به فقر و نیازش به خدا و باعث رسوخ صفت تواضع و فروتنی و افتادگی و پرهیز از تكّبر و گردنكشی است.
راجع به دعا و آثار و بركات و شرایط و آداب آن در این مجال نمی‎توان حقّ سخن را ادا كرد و علاوه بر آن از عهده ضعیفانی چون من نیز خارج است.
از جمله اخبار درباره «فضیلت دعا» این روایت است: «الدُّعاءُ مخُّ العِبادة؛ دعا مغز و حقیقت بندگی و پرستش است.»(4)
و نیز در حدیث دیگر است: «اَلدُّعاءُ سلاحُ المُؤمِنِ وَعَمُودُ الدِّینِ وَنُورُ السَّماواتِ وَالاَرْضِ؛ دعا اسلحه مؤمن و ستون دین و نور آسمان‎ها و زمین است.»(5)

 

 

  • ماه رمضان، بهار دعا.

پر واضح است كه ماه رمضان، بهار دعا و موسم آن است. افراد ناامید، شكست خورده، گرفتار، بی‎نشاط و ناراحت، كم صبر و بی‎شكیب در این ماه از بركت دعا و توجّه به رحمت واسعه الهی امیدوار، با نشاط، بردبار و شكیبا گردیده و از نو با روح شكست‌ناپذیر، در میدان حیات و زندگی به فعّالیّت و كوشش مشغول می‎شوند.
ماه رمضان به انسان این نوید را می‎دهد كه نباید در كشاكش دشواری‎ها و سختی‎های این جهان خود را ببازد و از دست و پنجه نرم كردن با حوادث عالم بیم‎ناك گشته و مغلوب پیشامدها گردد.
خواندن دعای ابی حمزه، افتتاح و دعاهای دیگر، چنان شخص را گرم و پرشور و سرشار از نشاط و معنویّت می‎سازد كه تمام مصائب دنیا را فراموش كرده و وجودش غرق خوش‎بینی و خوش گمانی به آینده می‎شود و همان طور كه در حدیث است این گونه دعاها ـ كه در ماه رمضان رسیده و نمونه‌های آن در ماه‎ها و مواقع دیگر نیز زیاد است ـ سلاح و زره مؤمن است و وجود او را در برابر حوادث، بیمه قطعی كرده و روحش را غیرقابل نفوذ قرار می‎دهد.
سرتاسر دعای ابی حمزه، برنامه تسلیح اخلاق واقعی و درس رضا و تسلیم و قناعت و توكّل و حبّ به خدا و پیغمبر خدا و اولیای دین است. همان سلاح و زرهی كه مجاهدان اسلام با آن به جهاد دشمنان خدا می‎رفتند و آن‎ها را ـ ‎كه غرق سلاح و زره بودند‎ ـ شكست می‎دادند و اسلام را بر كفر غالب می‎ساختند.
خواننده عزیز و روز‌ه‌‎دار ارجمند! از برنامه‌‎های دعایی این ماه استفاده كنید. وقت را غنیمت بشمارید. فرصت را از دست ندهید كه: «الفرصة تمرّ مرّ السّحاب»(6) با خدا سخن بگویید و سپاس و ستایش او را - كه شایسته‌ی سپاس و ستایش است- به جای آورید. از دعا روی نگردانید و اظهار تكبّر ننمایید که خداوند تبارک و تعالی در قرآن کریم می‌فرماید: «اِنَّ الَّذِینَ یَستَكبِرُونَ عَن عِبادَتِی سَیَدخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِین»(7)

 


پی‌نوشت‌ها:
1. سوره انعام، آیه 40 و 41؛ بگو: «به نظر شما، اگر عذاب خدا شما را در رسد یا رستاخیز شما را دریابد، اگر راست گویید، كسی غیر از خدا را می‎خوانید؟» [نه،] بلكه تنها او را می‎خوانید، و اگر او بخواهد رنج و بلا را از شما دور می‎گرداند، و آنچه را شریك [او] می‎گردانید فراموش می‎كنید.
2. از مرحوم آیت‎الله والد ‎قدّس سرّه نویسنده گنج دانش.
3. اشاره به آیه كریمه: (مَن ذَاالَّذِی یُقْرِضُ اللهَ قَرضاً حَسَناً).
4. حدیث نبوی: بحارالانوار، ج 93، ص 300.
5. كافی، ج 2، ص 468.
6. فرصت‌ها همچون ابر می‌گذرد.
7. سوره غافر، آیه 60؛ در حقیقت، كسانی كه از پرستش من كبر می‌ورزند به زودی خوار در دوزخ در می‎آیند.

شنبه / 26 اسفند / 1402