جمعه: 1403/01/10
نسخه مناسب چاپSend by email
عید پیروزی روزه‌داران؛ سلسله مقالات مرحوم آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره در ماه مبارک رمضان (۲۷)
عید پیروزی روزه‌داران؛ به مناسبت ماه مبارک رمضان (۲۷)
بازنشری از نوشتار مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی قدس سره

بسم الله الرحمن الرحیم
اَسْئَلُكَ بِحَقِّ هذَا الْیَومِ الَّذِی جَعَلتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً(1)

 

غرض از «عید» نه آن است كه از باب جلال
جامه ناز بپوشند به الطاف مزید
ای خوش آن عید، كز آن شاه و گدا خوش باشند
كه چنین «عید سعید» است و جز این نیست سعید

 

در روز عید فطر همه مسلمانان در سراسر جهان، غرق احساس افتخار بوده و سربلند و سرافرازند كه ماه مبارك رمضان را با توفیق به پایان رسانده و از بركات معنوی و تربیتی آن مستفیض شدهاند.

 

  • اتمام یک‌ماه تحصیل در دانشگاه تربیتی اسلام

خدا را شكر مینمایند كه یكی از بزرگترین كلاسهای تربیتی اسلام را در طی یك ماه گذرانده، و از درسهایی كه در آنها داده شده، به اندازه استعداد و آمادگی خود استفاده كرده و با روح و جان خود آمیزش داده و بر الواح دلها و ضمایر خود ثبت كردهاند.

 

  • روزه‌داران، پیروزمردان جهاد با نفس

در این روز، مسلمانان از یك جهاد حسّاس و خطرناك ـ كه پهلوانان، قهرمانان و شیرافكنان جهان در آن میدان به خاك هلاكت افتاده و مغلوب شدهاند ـ فاتحانه و پیروزمندانه باز میگردند.

این جهاد، جهاد با نفس، جهاد با امیال و غرایز حیوانی و لذایذ نفسانی است. بازداشتن نفس از كامگیریهای شهوانی، نگهداری نفس از خوردن غذاهای لذیذ و نوشیدنیهای شیرین وخوشگوار، خودداری از چشم چرانی و هوسهای شیطانی، از دروغ، غیبت، خشم و غضب، بدخویی و ترشرویی، تكبّر و جاهطلبی و دوری از هر معصیّت و گناه دیگر در این میدان جهاد، فتح و پیروزی است.

همه اینها جهاد است و همان «جهاد اكبر»ی است كه پیامبر بزرگ اسلام به گروهی از صحابه كه به جهاد رفته بودند و با دشمن با شمشیر و اسلحه دست و پنجه نرم كرده و زور بازو نشان داده بودند، فرمود: «مَرحَباً بِقَومٍ قَضُوا الجِهادَ الاَصغَر وَ بَقِی عَلَیهِمُ الجِهادُ الاَكبرَ» (2)

«جهاد اكبر»ی كه جز افراد با ایمان و مردان و زنان تربیت شده در دامان اسلام، هیچ شخص دیگری نمیتواند در صحنه آن عرض اندام كند و در میدان رزم آن، افتخاری كسب نماید.

میدانی كه در آن پیلتنهای قوی پنجه و عشّاق مال و مقام دنیا، شهوت پرستان، جلاّدان خونخوار، فاتحان جاه طلب كشورها، جوانان مغرور، خشم‌گینان پلنگ‌آسا، ستمگران بیرحم، آدمكشان و قصّابان تاریخ، زنان هوسباز، دوشیزگان ناپاك و پرستندگان مظاهر مادّی به خاك هلاكت افتاده؛ و از این كه بتوانند افتخاری كسب و در مسابقات آن شركت نمایند عاجز و ناتوان‌اند.

میدانی كه مردان و بانوان با ایمان، خداپرست، فروتن، پاكدل، پرهیزكار، شكیبا و بیاعتنا به زر و زیور دنیا در آن لباس رزم پوشیده، با اراده محكم و همّت بلند حریف را شكست میدهند و در مسابقه با افتخار به پیروزی دست مییابند.

 

  • آسان ولی دشوار

آری، نبرد با هوای نفس در عین آسانی، دشوار است. آسان است، برای این كه وجدان پاك و فطرت آدمی و عقل و خرد، مصلحت و لزوم آن را درك مینماید و اگر انسان در این میدان قدم نهاد، هر چه پیش رود موفّقتر میشود؛ تا سرانجام نفس سركش و جنود اهریمنی را مغلوب و ذلیل خود كند و قوای ملكوتی و عقلانی و وجدانی را در كشور بدن، حاكم و كارفرما سازد.

از سوی دیگر این كار دشوار است؛ برای این كه جهاد با نفس، ایستادگی در برابر غرایز گوناگون و تلاش و كوشش برای كنترل و انضباط آنها است و شناخت دامهای شیطان و هواهای پنهانی كار هر شخصی نیست؛ و رام‌كردن نفس امّاره و چشم پوشی از لذایذ و كامگیریهای نفسانی و خواستههای هزارگونة نفسِ وسیع و سركش، به این زودیها میسّر نخواهد بود و این دشمن خانگی با غرایزی كه انسان را در دفع دشمن خارجی یارو یاور و محرّك و مشوّق هستند، آشنایی و ارتباط برقرار میكند و از آنها كمك و یاری میگیرد.

از این جهات، مبارزه با نفس كاری بس دشوار است و رستگار، كسی است كه بتواند نفس را تعدیل كرده، و به نظم و ترتیب صحیح وادار سازد.

 

  • عید آمد

ماه مبارك رمضان، ماه مبارزه با نفس و مدرسه تعدیل و اصلاح غرایز و خواستهها و نمایش قوّت اراده و توان روان، سپری شده و اینك فرصت برگزاری مراسم عیدی بزرگ و پرفضیلت است. این عید، عید اسلامی فطر است كه عید همگان و عید عموم طبقات و افراد است.

عیدی كه خدا آن را برای همه مسلمانان قرار داده و همه را در آن شریك فرموده است. عیدی كه در آن مساجد و مجامع اسلامی و در گستره جهان اسلام، شكوه عبادت و بندگی خدا دیده میشود.
مراسم این عید اختصاص به توانگران، كارفرمایان، رجال و زمامداران و طبقات به اصطلاح ممتاز ندارد.
تشریفات مادّی، تقدیم هدایا و تحفههای گرانبها ـ چنان چه پیش از اسلام در اعیاد رسم بود ـ در این عید مرسوم نیست.

زیردستان موظّف به دیدار زمامداران نیستند، و كارگر و كارفرما، افسر و سرباز، فقیر و غنی، شاه و گدا و همه اقشار و طبقات باید در صف بندگی خدا و دعا و عبادت برادرانه بایستند. چنان چه میدانیم مراسم عمده و حسّاس این عید «نماز» و «زكات» است.

 

  • نماز و زكات

چنان‌چه بیان شد در مراسم نماز، همه اصناف شركت میكنند، و مساوات و برادری اسلامی آنها آشكار میشود.

در ضمن ادای نماز و خواندن دعایی كه در قنوت است، در دو خطبه و سخنرانی پس از نماز، عالیترین دروس به همگان آموخته میشود، و مطالب لازم و مورد حاجت به عموم گوشزد میگردد، و از همه دعوت میشود تا در پیش بردن مقاصد اسلام و تعظیم شعایر و تعمیم علم و دانش و امر به معروف و نهی از منكر، مجاهدانه كوشش كنند.

كسانی كه دارای مخارج سال خود هستند و یا دارای كار و پیشهای میباشند كه درآمد آنها وافی به مخارج سال آنهاست، در اعطای زكات و كمك به مستمندان شركت میكنند. هیچ‌گونه مراسم كمرشكن و مصارف رقابت انگیز و مخارج بیهوده در این جشن اسلامی وجود ندارد.

 

  • زنده باد اسلام

زنده باد اسلام؛ كه تربیت و بهبود روح و روان جامعه را در سرلوحه برنامههای خود قرار داده و از هر فرصت برای ترقّی فكر و قوّت اراده بشر استفاده كرده است.

این عید فطر هم برای تمام مفاهیم ارزنده و عالی انسانی تذكار بوده و به سوی هر عمل نیك و انسانی هدایتگر است.

«اَن تُدخِلَنِی فِی كُلِّ خَیرٍ اَدخَلتَ فِیهِ مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّد، وَاَن تُخرِجَنِی مِن كُلِّ سُوءٍ اَخرَجتَ مِنهُ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّد»(3)

این عید، عید خدا و موسم دعا و نماز و احسان و نیكی به بندگان خدا و دیدارهای پاك و منزّه است. نزدیك به چهارده قرن است كه این عید برگزار میشود؛ تاكنون شنیده نشده كه برای تهیّه وسایل این عید و شركت در مراسم آن یك نفر خودكشی كرده و یا پای یك زن و شوهر به دادگاه كشیده شده باشد.
این عیدی است كه در آن به جای تفریحات ناسالم، همه به سوی مساجد و مراكز اقامه نماز عید میروند و خدا آن را ذخیره‌ی خیر و نشان شرف و كرامت پیامبر اسلام و سبب ارتقای افتخارات اسلامی قرار داده است.

 
پی‌نوشت‌ها:

۱. می‌خواهم از تو به حق این روز (عید فطر) که آن روزی که آن را برای مسلمانان عید قرار دادی.
۲. بحارالانوار، ج 19، ح 182؛ آفرین به قومی که جهاد اصغر را انجام دادند و بر آنها جهاد اکبر باقی ماند.
۳. و درآور این روز مرا در هر چیزی که محمّد و آل او را داخل کردی و اینکه بیرون کنی مرا از هر بدی که محمد و آل او را از آن خارج ساختی.

 

دوشنبه / 28 فروردين / 1402