- فطره مهمانی كه پیش از مغرب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده در صورتی كه بگویند، امشب نان او را داده، بر او واجب است هر چند نان خور او حساب نشود.
- فطره مهمانی كه پیش از مغرب شب عید فطر بدون رضایت صاحبخانه وارد میشود و مدتی نزد او میماند، بنابر احتیاط، واجب است و هم چنین است فطره كسی كه انسان را مجبور كردهاند كه خرجی او را بدهد.
- فطره مهمانی كه بعد از مغرب شب عید فطر وارد میشود، بر صاحبخانه واجب نیست، اگر چه پیش از مغرب او را دعوت كرده باشد و در خانه او هم افطار كند.
- اگر كسی را كه نان خور شخص است و در شهر دیگر است، وكیل كند كه از مال او فطره خود را بدهد، چنان چه اطمینان داشته باشد كه فطره را میدهد، لازم نیست خودش فطره او را بدهد.
- اگر كسی موقع مغرب شب عید فطر دیوانه باشد، زكات فطره بر او واجب نیست.
- اگر پیش از مغرب یا مقارن آن بچه بالغ شود، یا دیوانه عاقل گردد، یا فقیر غنی شود، در صورتی كه شرایط واجب شدن فطره را دارا باشد، باید زكات فطره را بدهد.
- كسی كه موقع مغرب شب عید فطر، زكات فطره بر او واجب نیست، اگر تا پیش از ظهر روز عید شرطهای واجب شدن فطره در او پیدا شود، مستحب است زكات فطره را بدهد.
- كافری كه بعد از مغرب شب عید فطر مسلمان شده فطره بر او واجب نیست، ولی مسلمانی كه شیعه نبوده، اگر بعد از دیدن ماه شیعه شود، باید زكات فطره را بدهد.
- كسی كه فقط به اندازه یك صاع كه تقریباً سه كیلو است گندم و مانند آن دارد، مستحب است زكات فطره را بدهد و چنان چه عیالاتی داشته باشد و بخواهد فطره آنان را هم بدهد میتواند به قصد فطره، آن یك صاع را به یكی از عیالاتش بدهد و او هم به همین قصد به دیگری بدهد و هم چنین تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر چیزی را كه میگیرد به كسی بدهد كه از خودشان نباشد، و اگر یكی از آنها صغیر باشد، ولی او به جای او می گیرد و احتیاط آن است كه چیزی را كه برای صغیر گرفته به كسی ندهد.
- اگر بعد از مغرب شب عید فطر بچهدار شود، یا كسی نانخور او حساب شود، واجب نیست فطره او را بدهد؛ اگرچه مستحب است فطره كسانی را كه بعد از مغرب تا پیش از ظهر روز عید نان خور او حساب میشوند بدهد.
- اگر انسان نان خور كسی باشد و پیش از مغرب یا مقارن آن نان خور كس دیگر شود، فطره او بر كسی كه نان خور او شده واجب است. مثلاً اگر دختر پیش از مغرب به خانه شوهر رود، شوهرش باید فطره او را بدهد.
- كسی كه دیگری باید فطره او را بدهد، واجب نیست فطره خود را بدهد.
- اگر فطره انسان بر كسی واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان واجب نمیشود مگر آن كه شخص غنی نان خور فقیر باشد كه در این صورت احتیاط لازم آن است كه غنی فطره خود را بدهد.
- اگر كسی كه فطره او بر دیگری واجب است خودش فطره را بدهد، از كسی كه فطره بر او واجب شده ساقط نمیشود.
- زنی كه شوهرش مخارج او را نمی دهد، چنان چه نان خور كس دیگر باشد، فطرهاش بر آن كس واجب است. و اگر نانخور كس دیگر نیست، در صورتی كه فقیر نباشد، باید فطره خود را بدهد.
- كسی كه سید نیست، نمیتواند به سید فطره بدهد حتی اگر سیدی نان خور او باشد، نمیتواند فطره او را به سید دیگر بدهد.
- فطره طفلی كه از مادر یا دایه شیر میخورد، بر كسی است كه مخارج مادر یا دایه را میدهد. ولی اگر مادر یا دایه مخارج خود را از مال طفل برمیدارد، فطره طفل بر كسی واجب نیست.
- انسان اگر چه مخارج عیالاتش را از مال حرام بدهد، باید فطره آنان را از مال حلال بدهد.
- اگر انسان كسی را اجیر نماید و شرط كند كه مخارج او را بدهد باید فطره او را هم بدهد، ولی چنان چه شرط كند كه مقداری از مخارج او را بدهد و مثلاً پولی برای مخارجش بدهد، واجب نیست فطره او را بدهد.
- اگر كسی بعد از مغرب شب عید فطر بمیرد، باید فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند ولی اگر پیش از مغرب بمیرد، واجب نیست فطره او و عیالاتش را از مال او بدهند.
- احتیاط واجب آن است كه زكات فطره را به فقرای شیعه اثنا عشری بدهد اگر چه در شهر دیگر باشند و چون نقل این زكات به شهر دیگر خلاف احتیاط است اگر در شهر خودش فقیر شیعه نباشد مال خود را به شهر دیگر ببرد و در آنجا به قصد زكات به شیعه بدهد.
- اگر طفل شیعهای فقیر باشد، انسان میتواند فطره را با اذن ولی شرعی او به مصرف او برساند، یا به واسطه دادن به ولی طفل، ملك طفل نماید.
- فقیری كه فطره به او میدهند، لازم نیست عادل باشد ولی احتیاط واجب آن است كه به شراب خوار و كسی كه آشكارا معصیت میكند فطره ندهند.
- به كسی كه فطره را در معصیت مصرف میكند نباید فطره بدهند.
- احتیاط واجب آن است كه به یك فقیر كمتر از یك صاع كه تقریباً سه كیلو است فطره ندهند. ولی اگر بیشتر بدهند اشكال ندارد.
- اگر از جنسی كه قیمتش دو برابر قیمت معمولی آن است مثلاً از گندمی كه قیمت آن دو برابر قیمت گندم معمولی است، نصف صاع كه معنای آن در مسأله پیش گفته شد بدهد كافی نیست و اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشكال دارد.
- انسان نمیتواند نصف صاع را از یك جنس مثلاً گندم و نصف دیگر آن را از جنس دیگر مثلاً جو بدهد، و اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشكال دارد.
- مستحب است در دادن زكات فطره، خویشان فقیر خود را بر دیگران مقدم بدارد و بعد همسایگان فقیر را، بعد اهل علم فقیر را ولی اگر دیگران از جهتی برتری داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.
- اگرانسان به خیال این كه كسی فقیر است به او فطره بدهد و بعد بفهمد فقیر نبوده، چنان چه مالی را كه به او داده از بین نرفته باشد، باید پس بگیرد و به مستحق بدهد. و اگر نتواند پس بگیرد، باید از مال خودش فطره را بدهد، و اگر از بین رفته باشد، در صورتی كه گیرنده فطره میدانسته آنچه را گرفته فطره است، باید عوض آن را بدهد، و اگر نمیدانسته، دادن عوض بر او واجب نیست و انسان باید دوباره فطره را بدهد.
- اگر كسی بگوید فقیرم، نمیشود به او فطره داد، مگر آن كه از گفته او اطمینان پیدا شود، یا انسان بداند كه قبلا فقیر بوده است.
- انسان باید زكات فطره را به قصد قربت ـ یعنی: برای انجام فرمان خداوند عالم ـ بدهد و موقعی كه آن را میدهد، نیت دادن فطره نماید.
- اگر پیش از ماه رمضان فطره را بدهد صحیح نیست لكن جواز دادن آن در ماه رمضان بعید نیست، و اگر پیش از رمضان یا در ماه رمضان به فقیر قرض بدهد و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعی ندارد.
- گندم یا چیز دیگری را كه برای فطره میدهد، باید به جنس دیگر یا خاك مخلوط نباشد، و چنان چه مخلوط باشد، اگر خالص آن به یك صاع كه تقریباً سه كیلو است برسد، یا آنچه مخلوط شده به قدری كم باشد كه قابل اعتنا نباشد اشكال ندارد.
- اگر فطره را از چیز معیوب بدهد كافی نیست.
- كسی كه فطره چند نفر را میدهد، لازم نیست همه را از یك جنس بدهد و اگر مثلاً فطره بعضی را گندم و فطره بعض دیگر را جو بدهد كافی است.
- كسی كه نماز عید میخواند، بنابر احتیاط واجب، باید فطره را پیش از نماز عید بدهد و یا جدا نماید، ولی اگر نماز عید نمیخواند، میتواند دادن فطره را تا ظهر تأخیر بیندازد.
- اگر به نیت فطره مقداری از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عید به مستحق ندهد، احتیاط واجب آن است كه هر وقت آن را میدهد نیت فطره نماید.
- اگر موقعی كه دادن زكات فطره واجب است، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، بعداً باید بدون این كه نیت ادا و قضا كند فطره را بدهد.
- اگر فطره را كنار بگذارد، نمیتواند آن را برای خودش بردارد و مال دیگری را برای فطره بگذارد.
- اگر انسان مالی داشته باشد كه قیمتش از فطره بیشتر است، چنان چه فطره را ندهد و نیت كند كه مقداری از آن مال برای فطره باشد اشكال دارد.
- اگر مالی را كه برای فطره كنار گذاشته از بین برود، چنان چه دسترسی به فقیر داشته و دادن فطره را تأخیر انداخته، باید عوض آن را بدهد، و اگر دسترسی به فقیر نداشته ضامن نیست.
- اگر در محل خودش مستحق پیدا شود، احتیاط واجب آن است كه فطره را به جای دیگر نبرد و اگر به جای دیگر ببرد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
س. زمان پرداخت زكات فطره چه موقع است؟آیا میتوان برای رساندن به فقیر خاصی پرداخت زكات را به تأخیر انداخت؟
ج. زمان پرداخت زكات فطره در روز عید فطر است و برای پرداخت به فقیر خاصی میتوان به تأخیر انداخت؛ اما نباید در پرداخت آن مسامحه و كوتاهی گردد و میتوانید به وسیله پست یا بانك برای او ارسال نمایید.
س. آیا میتوانیم زكات فطره را برای كمك به مدرسه و مسجد بپردازیم؟
ج. احتیاط واجب آن است كه زكات فطره را به فقرای شیعه اثنی عشری بدهند اگر چه در شهر دیگر باشند.
س. آیا میتوانم با پول زكات فطره، چیزی برای فقیر خریداری نمایم؟
ج. خیر، زكات فطرهای را كه كنار گذاشتهاید، باید به همان صورت به فقیر بدهید و تبدیل آن به جنس دیگر صحیح نیست.
س. حكم كسانی كه سرباز هستند و شب عید فطر در آنجا هستند، فطریه، آیا بر پدر آنها واجب است یا خودشان یا مثلاً سپاه یا ارتش یا نیروی انتظامی؟
ج. در فرض سؤال با تمكّن مالی فطره را باید خودشان بپردازند. والله العالم
س. اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطرهی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط میشود؟
ج. ساقط نمیشود. والله العالم
س. آیا میشود زكات فطره را به افرادی، مانند فرزند، زن، پدر یا مادر (اگر مستحقّ باشند) داد یا نه؟
ج. زكات فطره را نمیتوان به واجب النفقه داد. والله العالم
س. پرداخت زكات فطره به كمیته امداد، سازمان بهزیستی و بعض مؤسسات خیریه چه صورتی دارد؟
ج. بنظر اینجانب، زكات فطره بنابراحتیاط واجب باید به فقرای شیعه اثنی عشری برسد و مكلّف باید آنچه را تحت عنوان زكات فطره به اینگونه سازمانها و مؤسسات میدهد یقین كند كه بدون كم و زیاد در مورد مصرف، (فقیر شیعه اثنی عشری) صرف شده و الا ذمّهاش برئ نمیشود. پس برای هر كس این یقین حاصل شود، اشكال ندارد، مثلاً كسی كه زكات فطره میدهد و سیّد نیست باید یقین كند كه به مصرف فقیر غیر سیّد رسیده، نه سیّد و نه مدرسه و مسجد و حسینیه. والله العالم