حضرت آیت الله العظمی صافی صبح روز پنج شنبه 2/3/87 مدیر عامل بانك تجارت كشور، رئیس بانك تجارت استان قم و جمعی از روسای شعب استان را به حضور پذیرفتند.
ایشان با استشهاد به روایت1 « خداوند یار بنده خویش است تا هنگامی كه بنده در كمك به برادر خویش است» فرمودند: اسلام بر خدمت به بندگان خدا، ضعفا و اشخاص فقیر و گرفتار تأكید دارد و هرچه انسان بتواند به اشخاص ضعیف كمك كند تا زندگی آنها اداره شود و مشكلات مردم را رفع نماید، در مسیر تقرب به خدا گام برداشته است و خدمت به خلق خدا و حل مشكلات آنها از بزرگترین عبادات است.
معظم له در این دیدار با اشاره به این آیهی قرآن كریم كه ربا خواران را اهل آتش میداند2 ، و با اشاره به آیات و روایات دیگر پیرامون ربا، فرمودند: حرمت ربا یكی از محرماتی است كه مورد اتفاق همه مسلمانهاست. اگر كسی منكر اصل حرمت ربا شود، منكر ضرورتهای دین اسلام است و از دین اسلام خارج شده است و موجب ارتداد است. ربا از حرامهای بسیار آشكار و بیّن است و از این رو قرآن، عذابهای شدیدی را برای ربا خواران و كسانی كه ربا خواری را پیشهی خود ساختهاند، وعده داده است.
ایشان به تحلیل علل حساسیت و تأكید اسلام روی مسأله ربا پرداختند و افزودند: ربا معایب و ضررهای اقتصادی و مفاسدفراوانی برای جامعه دارد كه در كتابهای بسیاری به آنان اشاره شده است و نوعی استثمار است.
معظم له به برنامهی بانكداری اسلامی در اوایل انقلاب اشاره كردند و دغدغه و آرزوی متدینان را همواره رفع موانع و تطبیق معاملات با احكام شرع دانستند و بیان داشتند: وقتی انقلاب شد، قرار بود بانكها اصلاح شود، و مسیر حركت بانكها به سمتی رود كه ربا و امثال آن مطرود گردد. و آرزو داشتیم تا بانكها در مسیر خدمات خود، احكام شرع را در معاملات جاری كنند.
این مرجع تقلید،با اشاره به اینكه بانكهای ما از ابتدای تأسیس، براساس مدل بانكداری خارجی بود، تصریح كردند: اگرچه تلاش شده است تا به نمونهی بانكداری اسلامی نزدیكتر شویم، اما نیاز است تا بیشتر فرهنگ سازی شود و فرهنگهای غلط غربی تغییر پیدا كند؛ همچنین كارمندان بانكها با مسائل عقود اسلامی آشنا شوند، و ملتفت باشند كه یك معامله شرعی انجام میشود؛ اینجا مشاركت است و قرض و سود نیست.
حضرت آیت الله العظمی صافی شرط بعضی از بانكها مبنی بر سپردن پول برای استفاده از تسهیلات را ربا دانسته و اظهار داشتند: این پولی كه ابتدا گرفته میشود، رباست و در تحقق ربا لازم نیست این شرط زیادتی كه ما اینجا فرض میكنیم، زیادتی عینی و خارجی باشد، همین كه سود و نفعی برای طرف داشته باشد، این رباست و این شرط در مجموعه هیچكدام از عقود اسلامی قرار نمیگیرد.
ایشان به ضرورت اصلاح و فرهنگ سازی در عرصه بانكداری اسلامی اشاره كردند و فرمودند: همه باید تلاش كنیم تا بانكها در مسیر صحیح قرار گیرد و معاملات بانكی را به گونهای قرار دهیم كه بساط ربا و امثال آن كه از خوردن شراب هم بدتر هستند برچیده شوند.
معظم له ادامه دادند: اصل این است كه ما از این معصیت نجات پیدا كنیم و لازم است در این زمینه همه نهادها و ارگانها از جمله صدا و سیما، به آگاهی بخشی و فرهنگ سازی بپردازند و همچنین كارمندان بانكها آموزشهایی را ببینند و با عقود اسلامی آشنایی پیدا كنند تا حقوقی را كه میگیرند حلال باشد.
ایشان در پایان به تحقیقات گروههایی در خارج از كشور و آشنایی و سرمایهگذاری بعضی از بانكهای اروپایی و اجرا كردن عقود اسلامی در بعضی از بانكهای خارجی اشاره كردند و هشدار دادند: نباید به گونهای باشد كه در خارج از كشور بانكهایی تأسیس شوند و بتوانند مسائل شرعی را رعایت كنند و ما هنوز اندر خم یك كوچه باشیم.
در ابتدای دیدار دكتر داوری مدیر عامل بانك تجارت كشور، گزارشی از برنامهها و فعالیتهای بانك تجارت به خدمت معظم له ارائه داد.
1- «الله فی عون العبد مادام العبد فی عون اخیه»
2- سوره بقره ، آیه 275، « الَّذِینَ یَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ»
« كسانی كه ربا میخورند، (در قیامت) بر نمیخیزند مگر مانند كسی كه بر اثر تماس شیطان، دیوانه شده (و نمیتواند تعادل خود را حفظ كند، گاهی زمین میخورد، گاهی به پا میخیزد).این، به خاطر آن است كه گفتند: داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست). در حالی كه خدا بیع را حلال كرده، و ربا را حرام! (زیرا فرق میان این دو، بسیار است). و اگر كسی اندرز الهی به او رسد، و (از ربا خواری) خودداری كند، سودهایی كه در سابق ( قبل از نزول حكم تحریم) به دست آورده، مال اوست، (و این حكم، گذشته را شامل نمیگردد،) و كار او به خدا واگذار میشود، (و گذشته او را خواهد بخشید). اما كسانی كه باز گردند (و بار دیگر مرتكب این گناه شوند)، اهل آتش اند؛ و همیشه در آن میمانند.»