جمعه: 10/فرو/1403 (الجمعة: 19/رمضان/1445)

جهان، مسخّر انسان

پیش از اینكه بشر عملاً دست‌به‌كار تصرّف كرات و مسافرت به ماه شود، دانشمندان به استناد آیات قرآن این استعداد را برای بشر ثابت می‎دانستند.

یكی از آیاتی كه امكان نفوذ و دست‌یافتن بشر را به آسمان و كرات آسمانی اعلام كرده است، این آیه كریمه است:

﴿یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ﴾؛ [1]

«ای گروه جنّیان و انسیان، اگر می‎توانید از كرانه‎های آسمان‌ها و زمین به بیرون رخنه كنید، پس رخنه كنید. [ولی] جز با [به دست‌آوردن] تسلّطی رخنه نمی‎كنید».

به نظر ما صریح‎ترین آیاتی كه به تسخیر بشر بر آسمان و زمین و آنچه در آنهاست دلالت دارد، آیاتی است كه چند رقم از آنها را در اینجا می‎آوریم:

1. ﴿وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّیْلَ وَالْنَّهَارَ وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَالْنُّجُومُ مُسَخَّرَاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذَلِكَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ﴾؛[2]

 

«و شب و روز و خورشید و ماه را برای شما رام گردانید، و ستارگان به فرمان او مسخّر شده‎اند. مسلّماً در این [امور] برای مردمی كه تعقّل می‎كنند نشانه‎هاست».

2. ﴿أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللّٰهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً﴾؛[3]

«آیا ندانسته‎اید كه خدا آنچه را كه در آسمان‌ها و آنچه را كه در زمین است، مسخّر شما ساخته و نعمت‌های ظاهر و باطن خود را بر شما تمام كرده است؟».

3. ﴿وَسَخَّرَ لَكُمْ مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ إِنَّ فی ذَلِكَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ﴾؛[4]

«و آنچه را در آسمان‌ها و آنچه را در زمین است به سود شما رام كرد؛ همه از اوست. قطعاً در این [امر] برای مردمی كه می‎اندیشند نشانه‎هایی است».

این‎گونه آیات به‌صراحت از اینكه مخلوقات نامبرده، بالقوّه مسخّر انسان هستند، خبر داده و بشر را به استعداد خدادادی‎اش برای تسخیر آفتاب و ماه و آنچه در آسمان و زمین است و بهره‎برداری از آنها متوجّه فرموده و او را برای به فعلیّت رساندن این قوّه و استعداد و تسخیر مخلوقات زمینی و فضایی آماده، شجاع و گستاخ می‎نماید.

 

بدیهی است، مراتب و درجات تسخیر متفاوت است و فعلیّت این استعداد و مقدار استفاده بشر از آن، وابسته به كوشش و همّت خود او می‎باشد.

كشاورزی، درختكاری، نهرسازی، سدسازی و اموری از این قبیل، تسخیر زمین، آب و هوا، گیاه و درخت است. استفاده از معادن و سنگ‎ها و خانه‎سازی، آجرپزی، نجّاری، آهنگری و... نیز تسخیر زمین، خاك، درخت، آتش، آهن و... است. هرچه بشر بیشتر بكوشد دایره تسخیراتش وسیع‎تر می‎شود.

استفادة از شیر حیوانات و ساختن انواع لبنیّات، استفاده از پشم آنها برای لباس و فرش و از پوست آنها برای پای‌افزار و از گوشت آنها برای غذا و خوراك نیز تسخیر حیوان است.

استفاده از ماه و ستاره به‌منظور راه‎یابی و تعیین ماه و سال و استفاده از نور آفتاب، برای پرورش جسم انسان و حیوان و پرورش نبات و معدن، همه تسخیر آفتاب و ماه توسّط انسان است.

قدم‌گذاشتن در ماه و سفركردن به كرات آسمانی و دست تملّك به‌سوی آنها درازكردن نیز تسخیر است.

به همان اندازه‎ای كه استعداد بشر توسعه دارد، به همان حد هم دامنه این تسخیرات توسعه‌پذیر است.

پس قرآن نه‌فقط با این پیشرفت مخالفتی نكرده و نه‌فقط آن را غیرممكن نشمرده، بلكه بشر را به كوشش هرچه بیشتر تشویق می‎كند و آسمان و زمین و ماه و آفتاب را مسخّر فكر او می‎شمارد.

 

زنده باد قرآن! زنده باد تعالیم افتخارآمیز اسلام! و زنده باد مؤمن روزه‎داری كه هلال ماه رمضان را با این كلمه پرمعنا «رَبِّی وَرَبُّكَ اللهُ رَبُّ الْعَالَمِینَ» خوش‌آمد می‎گوید.

ولی جای تأسّف است كه مسلمانان از این تعالیم الهام نگرفته و در علوم و صنایع عصر حاضر از دیگران عقب مانده و به تفكّر و تحقیقی كه قرآن همه را دعوت به آن كرده ـ ‎چنانچه شایسته است ـ نمی‎پردازند. ما كتاب و دینی داریم كه با هر ترقّی و پیشرفتی در زمینه علم و صنعت موافق است. هرچه علم پیشرفت كند، عظمت و حقیقت آن روشن‎تر می‎شود و در هر زمینه‎ای، راهنمایی بهتر از آن برای بشر یافت نخواهد شد.

اگر بشر صدها هزار ستاره و كهكشان را مسخّر كند، از شوكت و عظمت و قدرت هدایت قرآن چیزی كاسته نمی‎شود؛ و تعالیم این كتاب از اعتبار و ارزش نمی‎افتد:

﴿وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلاَمِ دِینًا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ﴾؛[5]

«و هركس جز اسلام، دین [دیگر] جوید، هرگز از وی پذیرفته نشود، و وی در آخرت از زیانكاران است».

 


[1]. الرّحمن، 33.

[2]. نحل، 12.

[3]. لقمان، 20.

[4]. جاثیه، 13.

[5]. آل عمران، 85.

موضوع: 
نويسنده: