سه شنبه: 4/ارد/1403 (الثلاثاء: 14/شوال/1445)

عقد اخوّت بین پیامبر و علی‌(علیهما السلام)

علاوه‌بر علمای شیعه، محدّثان مشهور و مورّخان معروف و نویسندگان كتب سیره اهل‌سنّت، مانند حلبی، زینی دحلان و ابن هشام، حدیث اخوّت را روایت كرده‌اند.

هركس كه درباره این موضوع، به كتب شیعه و اهل‌سنّت رجوع كند، یقین حاصل می‌كند كه پیامبر‌(ص) از بین همة اصحاب و خویشان، یگانه كسی را كه به اخوّت و برادری خود برگزید، علی× بود و هركس جز علی‌‌(علیه‌السلام) چنین ادّعایی كند، كذّاب و دروغگو است؛ چنان‌كه احدی نیز به‌جز علی‌‌(علیه‌السلام) ادّعای این فضیلت را نكرد؛ و این امتیاز كه متضمّن سایر فضایل است، مخصوص آن حضرت می‌باشد. پیامبر‌(ص)  انتخاب خود را در چندین مكان مختلف صریحاً اعلام فرمودند:

1. هنگام عقد اخوّت بین مهاجرین.

2. هنگام عقد اخوّت بین مهاجرین و انصار.

3. هنگام نزول آیه ﴿اِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ اِخْوَةُ﴾.[1]

4. روز مباهله.

 

این انتخاب، براساس وحی و انتخاب خدا بود. خدا بین پیامبر‌(ص) و علی‌‌(علیه‌السلام) برادری قرار داده بود؛ چنان‌كه در لَیْلَةُ المبیت، شبی كه مشركان می‌خواستند پیغمبر‌(ص) را بكشند، و علی‌‌(علیه‌السلام) جان خود را فدای جان پیامبر‌(ص) كرد و در بستر آن حضرت ـ به شرحی كه در كتب معتبر اهل‌سنّت آمده است ـ خوابید، خداوند درضمن وحی كه به جبرئیل و میكائیل كرد، فرمود:

«أَفَلا كُنْتُما مِثْلَ عَلیّ بْنِ أَبی ‌طالِب، اخَیْتُ بَیْنَهُ وَبَیْنَ مُحَمَّدٍ».[2]

«آیا شما مانند علی بن ابی‌طالب نیستید (و از فداکاری او درس نمی‌گیرید؛ به‌این‌دلیل)، من بین او و محمد برادری برقرار کردم».

علاوه‌ بر این، در مواقف و مواضع زیادی، پیامبر‌(ص) علی‌‌(علیه‌السلام) را برادر خود خواند و از موقع دعوت، و هنگام نزول آیه ﴿وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَكَ الأَقْرَبینَ﴾[3] كه علی‌‌(علیه‌السلام) با پیامبر‌(ص) بیعت كرد، پیامبر‌(ص) در حقّ او فرمود:

«اِنَّ هذا أَخی وَوَصِیِّی وَخَلیفَتی فیكُمْ فَاسْمَعُوا
 
لَهُ وَأَطیعُوا»؛[4]

«به‌درستی‌که علی، برادر من و وصی من و خلیفه من در میان شماست، پس سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید».

در سیرة ابن‌هشام، از ابن‌اسحاق روایت شده است كه پیامبر‌(ص) بین اصحابش از مهاجر و انصار، برادری برقرار كرد؛ سپس فرمود: «پناه بر خدا كه از پیغمبر سخنی كه نفرموده باشد، بگویید».

«تَآخَواْ فِی اللهِ أَخَوَیْنِ أَخَویْنِ»؛

«در راه خدا، دونفر دونفر با‌یکدیگر برادر شوید».

سپس دست علی بن ابی‌طالب‌‌(علیه‌السلام) را گرفت و فرمود:

«هذا أَخی»؛

«این برادر من است».

سپس می‌گوید: پس رسول خدا‌(ص) ، سَیِّدُ الْمُرْسَلینَ وَ إِمامُ المُتَّقینَ وَرَسُولُ رَبِّ الْعالَمینَ كه نظیر و مانندی در بین بندگان خدا ندارد، با علی بن ابی‌طالب‌‌(علیه‌السلام) برادر هستند.[5]

ابن اثیر در اُسْدُ الْغابَه می‌گوید: پیامبر‌(ص) دو مرتبه بین خود و علی‌‌(علیه‌السلام)

 

برادری قرار داد؛ زیرا بین مهاجرین برادری قرار داد و سپس بین مهاجر و انصار، و در هر بار به علی‌‌(علیه‌السلام) فرمود:

«أَنْتَ أَخی فِی الدُّنْیا وَالأخِرَة»؛[6]

«تو در دنیا و آخرت برادر من هستی».

متون و اسناد احادیث اخوّت در جوامع شیعه و اهل‌سنت بسیار است؛ به‌طوری‌كه در كتب سنن‌الترمذی[7]، سنن ابن‌ماجه[8]، المستدرک حاکم نیشابوری[9] و تاریخ طبری[10]، مسند احمد[11]، مجمع‌الزوائد هیثمی[12]، الطبقات‌الکبری ابن‌سَعد[13]، الدرالمنثور سیوطی[14]، الریاض‌النضره طبری[15] و فضائل‌الخمسه[16]، به‌طورمفصّل شرح داده شده است.

 


[1]. حجرات، 10.

[2]. یعقوبی، تاریخ، ج2، ص39؛ ابن‌بطریق، عمدة عیون صحاح‌الاخبار، ص240؛ همو، خصائص الوحی‌المبین، ص120؛ ابن‌اثیر جزری، اسدالغابه، ج3، ص600 ـ 601؛ امینی، الغدیر، ج2، ص48.

[3]. شعراء، 214. «و خویشاوندان نزدیكت را هشدار ده».

[4]. ابن‌بطریق، خصائص الوحی‌المبین، ص121 ـ 124؛ امینی، الغدیر، ج2، ص278 ـ 284.

[5]. ابن‌هشام، السیرة‌النبویه، ج1، ص505.

[6]. ابن‌اثیر جزری، اسدالغابه، ج3، ص588.

[7]. ترمذی، سنن، ج5، ص300.

[8]. ابن‌ماجه، سنن، ج1، ص44.

[9]. حاکم نیشابوری، المستدرک، ج3، ص14.

[10]. طبری، تاریخ، ج2،‌ ص56.

[11]. احمد بن حنبل، مسند، ج1، ‌ص159.

[12]. هیثمی، مجمع‌الزوائد، ج9، ص134، 205.

[13]. ابن‌سعد، الطبقات‌الکبری، ج8، ص23.

[14]. سیوطی، الدرالمنثور، ج4، ص295، 371.

[15]. طبری، الریاض‌‌النضره، ص75 – 80.

[16]. فیروزآبادی،‌ فضائل‌الخمسه، ج1، ص318 - 337.

موضوع: 
نويسنده: