س771. چنانچه شخصی در اثر حادثه ناشی از کار، از ناحیه ریه دچار آسیب گردد و ارش متعلق به آن را دریافت نماید، و پس از مدتی با تأیید پزشکان متخصص در اثر همان جراحت فوت شود. آیا دیه فوت به ورثه متوفی تعلق خواهد گرفت؟
ج. از قضیه شخصیه اطلاع ندارم. به‌طورکلی آسیب وارده اگر مستند به شخص خاصی نباشد و در اثر کار باشد، فوت به سبب چنین آسیبی دیه ندارد. والله العالم
س772. چنانچه بیت‌المال مکلف به پرداخت دیه گردد، آیا دیه باید به قیمت یوم‌الأداء پرداخت شود یا به قیمت یوم‌الحکم؟
ج. دیه عبارت از اعیان معینه در شرع مقدس است و چنانچه خود عین پرداخت شود فرقی بین یوم‌الاداء و یوم‌الحکم نیست. بلی، چنانچه پرداخت عین مانند دینار مثلاً ممکن نباشد، و بنا بر پرداخت قیمت باشد، میزان، قیمت یوم‌الاداء است. والله العالم
س773. اینجانب یکی از جانبازان جنگ تحمیلی هستم و شغلم کار کردن با اره موتور چوب‌بری بوده و هست. از آنجایی که بنده از ناحیه سر مجروح شده بودم و کار کردن با این وسیله برایم مشکل بود. لذا برای امرار معاش زندگی‌ام وامی گرفتم و از این پول، باغ چوبی خریدم و درخت‌هایش را برای تهیه چوب قطع کردم و برای جمع‌آوری چوب‌ها خودم با 5 نفر کارگر جمع می‌کردیم. لذا در حین جمع‌آوری چوب‌ها یکی از کارگران داخل رودخانه‌ای که کنار باغ بوده به شکل زیر که طبق شماره‌ها بیان می‌شود غرق شد:
1. غریق با دو یا سه نفر دیگر از کارگران کنار رودخانه نشسته بودند. وقتی تراکتور آمد که بارش کنیم افراد همگی آمدند غیر از ایشان (غریق) که رفته داخل آب و غرق شده است.
2. علت ماندن غریق مشخص نیست خودش لفظاً چیزی برای ماندن نگفته است شاید مانده که برود شنا کند ولو بدون اجازه (البته لباس‌هایش را در آورده بود اما کفش‌هایش داخل ماشین بوده است).
3. شاید هم به داخل رودخانه رفته برای بیرون آوردن چوبی که داخل آب بوده است.
4. سلّمنا که برای بیرون آوردن چوب رفته باشد راه معمولی را نرفته یعنی یک راه خوب و مطمئن وجود داشته و می‌توانست از این راه برود و مهم اینکه خود چوب که داخل آب بوده در جای خطرناک نبوده است و جایی که بوده آبش خیلی کم بوده است منتهی غریق راه را اشتباهی رفته است.
5. در موقع غرق شدن ما هیچ‌کدام کنار رودخانه نبودیم و اصلاً ندیدیم که چطور غرق شده است. بعد از بار کردن تراکتور دنبالش رفتیم و دیدیم که لباس‌هایش کنار رودخانه است و پی بردیم که غرق شده است.
حال با توجه به متن، آیا بنده مسئول می‌باشم و اگر هستم تا چه حدی؟
ج. از قضیه شخصیه اطلاع ندارم. به‌طورکلی چنانچه کارفرما در تحقق حادثه تقصیری نداشته ضامن نیست و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم
س774. کارگر بنایی به واسطه غفلت از بستن (دستگاه بالابر) خودش و بالابر سقوط کرده و منجر به مرگ او شده است. آیا شرعاً به عهده صاحب بنا، دیه تعلق
می‌گیرد یا خیر؟ و علی تقدیر تعلق، چنانچه حادثه در ماه حرام واقع شده باشد، این قتل که استناد به صاحب بنا ندارد نه عمداً و نه خطاءً، آیا دیه تشدید می‌شود یا خیر؟
ج. در فرض سؤال، صاحب بنا ضامن نیست و چیزی به عهده اش نمی‌باشد. والله العالم
س775. فردی در جایی اشتغال به کار داشته و به دستور کارفرما در یکی دیگر از مراکز تحت امر او به کاری که تخصص آن را نداشته مشغول می‌شود بدون اینکه وسایل ایمنی لازم را در اختیار داشته باشد و بر اثر حادثه‌ای فوت می‌نماید. در این حادثه ضامن و مسئول پرداخت دیه چه کسی می‌باشد؟ و در صورتی که طبق قوانین مربوطه، کارفرما مقصر تشخیص داده شود ولی از پرداخت دیه خودداری کند، تکلیف چیست؟
ج. در فرض سؤال، چنانچه کارگر با توجه به وسایل و شرایط کار و اختیار خود اقدام به کار مذکور نموده و حادثه بدون تسبیب کارفرما پیش آمده، کارفرما ضامن نیست ولی اگر وضعیت طوری بوده که به نظر عرف در وقوع حادثه کارفرما سبب بوده، ضامن است و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم
س776. اینجانب به مدت 6 سال در شرکت پیمانکاری مشغول به کار بودم که به‌علت مساعد نبودن محیط کار مبتلا به بیماری ریوی شدم و هم‌اکنون با توجه به تأییدیه پزشک محترم قانونی به میزان 50% توانایی را از دست داده‌ام که بابت این میزان ناتوانی 50% دیه بایستی به اینجانب پرداخت بشود. لذا شما مرجع عالیقدر مشخص فرمایید این دیه از لحاظ شرعی به اینجانب تعلق می‌گیرد یا خیر؟
ج. اگر برحسب عرف و عادت کارفرما محل کار را با وسایل حفاظت در اختیار کارگر می‌گذارد که کارگر علی‌الرسم با اعتماد به تأمین وسایل حفاظت قبول کار
کرده باشد و کارفرما اگر اغفال کرده باشد، کارفرما ضامن است و باید درصدد جبران این عمل برآید ولی اگر کارگر از وضع کارگاه مطلع بوده و کار را قبول کرده، حقی به کارفرما ندارد. والله العالم
س777. اینجانب مدت 5/2 سال تقریباً در یک کارگاه کفاشی مشغول کار بودم و یک روزی در حین انجام کار در کارگاه (خالی کردن بار از خاور) دچار درد در زیر شکم شده و بعد از انجام معاینه مشخص شد باد فتق شده است. بعد از انجام عمل جراحی تا این وقت من نمی‌توانم هیچ سنگینی حمل کنم و همیشه درد می‌کند لکن من با پوشیدن لباس مخصوص با این درد مقاومت می‌کنم.
آیا حق دارم دیه از صاحب کارگاه دریافت کنم برای این بیماری که دارم و تا همیشه نمی‌توانم سنگینی حمل کنم؟
ج. در فرض سؤال که با اختیار خودتان اشتغال به کار داشته‌اید و این جریان پیش آمده، نمی‌توانید از صاحب کارگاه چیزی مطالبه نمایید. بلی، شایسته است صاحب کارگاه با رضایت خود، شما را مساعدت نماید. خداوند ان‌شاءالله به شما شفا دهد و مشکل شما حل شود. والله العالم
س778. شخصی که صاحب چاه است سه نفر را برای ترمیم و گود بیشتر چاه روزانه اجیر کرده و ضمناً این چاه، کهنه و فرسوده بوده و کپل‌های آن نیز کهنه و فرسوده بوده که برای کارگران از طرف صاحب چاه گفته نشده بود. صاحب چاه دستور کار را برای آنان می‌دهد و یکی از آنان در بین چاه می‌رود و از اینکه کپل‌ها فرسوده و کهنه بوده در آغاز کار و در اولین مرحله همراه کپل‌ها
در ته چاه سقوط می‌کند و بعد از مدتی در بیمارستان از بین می‌رود. در فرض سؤال، آیا صاحب چاه تمام دیه را ضامن است یا خیر؟
ج. از خصوصیات مورد سؤال اطلاع ندارم. به‌طورکلی اگر به نحوی که مرقوم شده چاه و کپل‌ها به‌قدری فرسوده بوده که عرفاً معرض سقوط و ریزش بوده و صاحب چاه اجیرها را در جریان قرار نداده و اجیر مذکور هم در عمل خود مسامحه نکرده باشد، صاحب چاه ضامن دیه است ولی اگر عرفاً و به‌طور متعارف تحقیق از این خصوصیات و کیفیت وضع چاه و کپل‌ها با خود او باشد، چیزی بر صاحب چاه نیست. والله العالم
س779. یکی از مهاجرین افغانی به‌عنوان یک کارگر ساده در رشته کشاورزی نزد یکی از برادران ایرانی کار می‌کرد اما روشن و خاموش نمودن موتور چاه وظیفه خود صاحب‌کار بوده است و روزی کلید موتور چاه را به این کارگر افغانی می‌دهد تا موتور را روشن نماید و بر اثر عدم آشنایی با آن برق او را می‌گیرد و از بین می‌رود. حال شرعاً دیه این مرحوم به عهده چه کسی می‌باشد؟
ج. ظاهراً دیه‌اش به عهده کسی نیست. بلی، احتیاط این است که صاحب‌کار دیه بدهد. والله العالم
س780. شخصی ساختمانی می‌سازد و افرادی را جهت کار در آنجا اجیر می‌نماید. صاحب‌کار (به‌اصطلاح) جهات ایمنی را در ساختن عمارت رعایت نمی‌کند لکن جاهای خطرناک را نیز کتمان ننموده یعنی همان‌طوری که خود صاحب‌کار متوجه خطر آنهاست کارگران نیز متوجه هستند. در چنین صورتی اگر آسیبی به کارگری در حین کار در اثر بی‌دقتی و مسامحه خود برسد، چنانچه
صاحب‌کار قبلاً جهات حفاظتی را رعایت می‌کرد آسیبی به کسی نمی‌رسید. آیا صاحب‌کار، ضامن خسارت کارگر آسیب‌دیده می‌باشد یا خیر؟
ج. با علم کارگر به مواضع خطر و مسامحه‌اش در حفظ خود، صاحب‌کار ضامن نیست هرچند اگر صاحب‌کار جهات ایمنی را مراعات می‌کرد خطر و آسیبی پیش نمی‌آمد ولی دعوت کارگر به کار در محل خطرناک هرچند کارگر شخصاً مسامحه داشته و بی‌اعتنا باشد، جایز نیست بلکه منع او اگر عادةً خطرناک باشد واجب است هرچند موجب ضمان نیست. والله العالم
س781. اگر شخصی از راه پله موقتی که برای بالا رفتن به طبقه یا طبقات فوقانی جهت حمل مصالح و تکمیل بنای آن احداث می‌شود در اثر سهل‌انگاری و عدم مراقبت لازم سقوط کند و دچار صدماتی بشود یا فوت نماید و حسب نظر اداره کار که نظارت بر کارگاه‌های ساختمانی دارد و در این خصوص مقرراتی دارد بایستی صاحب‌کار یا پیمانکار مسئول، نرده لازم نصب می‌نمود تا این حادثه رخ ندهد و تقصیر را متوجه پیمانکار از حیث عدم رعایت مقررات دانسته‌اند، آیا دیه صدمه وارده یا فوت کارگر فوق به عهده پیمانکار می‌باشد یا عمل سقوط مستند به خود کارگر مجنی‌ّعلیه می‌باشد؟
ج. در مثل مورد سؤال که خود کارگر با توجه، اقدام به کار کردن در محل مذکور نموده و مصدوم شده، دیه صدمه وارده به عهده پیمانکار نیست. بلی، اگر پله موقت استحکام متعارف را نداشته و صاحب‌کار مسامحه کرده باشد و کارگر مغرور به مراعات و دقت پیمانکار شده باشد، ظاهراً پیمانکار ضامن است. والله العالم
س782. یک برادر دینی در یک کارخانه ریخته‌گری کار می‌کردند و درحالی‌که مشغول کار بوده‌اند یک بند انگشت را قطع و یک ناخن انگشت دیگر را شکسته است. آیا بند انگشت قطع‌شده به واسطه دستگاه، دیه دارد یا نه؟ و آیا آن باید به خاک سپرده شود یا خیر؟
ج. از خصوص مورد اطلاع ندارم. به‌طورکلی چنانچه حادثه بر اثر سهل‌انگاری خود کارگر اتفاق افتاده و صاحب‌کار مقصر نبوده است دیه بر صاحب کار نیست و چنانچه کارگر مدعی تقصیر صاحب‌کار یا فرد دیگری باشد، نزاع موضوعی است و مرافعه شرعیه لازم دارد. والله العالم
س783. اینجانب «الف» پیمانکار ساختمان می‌باشم. متأسفانه در یکی از کارهای ساختمانی اینجانب در سا ل1370 حادثه‌ای اتفاق افتاد که منجر به فوت سرکارگر اینجانب آقای «ب» شد و حادثه از این قرار بود که خود آن مرحوم به یکی از کارگران دستور روشن نمودن بالابر را قبل از اینکه دستگاه نامبرده به‌صورت کامل مهار شود می‌دهد. بنده نیز بعد از شنیدن صدای وی و کنده شدن دستگاه فریاد کشیدم که کنار بروید و همین مسأله نیز باعث نجات 4 نفر گردید اما خود وی کنار نرفت و باعث شد که ایشان در زیر دستگاه فوت نمایند. حال از محضر آن مرجع عالیقدر تقاضای استفتا دارم که آیا در این مورد، بنده مسئولم یا خود سرکارگر؟
ج. در مورد سؤال، چنانچه حادثه مستند به تقصیر پیمانکار نبوده و خود سرکارگر سبب وقوع حادثه شده، پیمانکار ضمانی ندارد و در نزاع موضوعی، مرافعه شرعیه لازم است. والله العالم
س784. اینجانب با کارگری که دارای چند سال سابقه کار در تخریب ساختمان‌ها و دیوارها می‌بود قرارداد بستم که بخشی از دیوار ساختمان منزلم را به مبلغ هزار تومان تخریب نماید. نامبرده به همراه زیردستش مشغول تخریب دیوار از بالا شدند. پس از ساعتی این آقا به‌جای ادامه کار از بالا به پایین آمده و به تخریب دیوار از پایین ادامه می‌دهد. اندکی بعد بخش کوچکی از دیوار شامل خشت و خاک بر روی ناحیه کمر او ریزش می‌کند و نامبرده دچار شکستگی زایده سمت چپ عرضی مهره اول کمری می‌گردد (اینجانب نمی‌دانم که آیا نامبرده عمداً به‌علت فقر و به جهت أخذ پول از بنده یا سهواً این کار را انجام داده است). بنده به‌محض اطلاع از حادثه در محل حاضر و نامبرده را جهت درمان به بیمارستان منتقل نمودم و هزینه دارو و درمان را پرداخت کردم و به‌جای مبلغ 25 هزار تومان به نامبرده مقدار 30 هزار تومان پول پرداخت نمودم و همچنین به سایر کارگرها که در محل کار می‌کردند بدون آنکه آن روز کاری انجام بدهند مزد همه آنها را پرداخت نمودم.
حال آیا اینجانب به نامبرده بابت صدمه‌ای که ایشان خودش به خودش وارد کرده است به او بدهکارم یا خیر؟ و اگر بدهکارم دیه این شکستگی چه مبلغی می‌باشد؟ (نامبرده اولاً توقع دارد برایش خانه‌ای بخرم و ثانیاً به مدت 6ماه در منزل استراحت کند و بنده به نامبرده حقوق مکفی پرداخت نمایم.)
در حال حاضر نامبرده از صحت کامل برخوردار می‌باشد.
ج. در فرض سؤال، خسارت صدمه وارده بر کارگر به عهده صاحب‌کار نیست. والله العالم
س785. به عرض رسانده می‌شود که در کارخانه سنگبری دستگاهی است به نام قله‌بر. مردی که همیشه کلید دستگاه را می‌زده از کس دیگری درخواست می‌کند که او را در پاک کردن اجزای داخلی دستگاه مثل زنجیر قله‌بر و غیره همکاری کند. مسئول همیشگی در حالی که مشغول پاک کردن زنجیر قله‌بر است به کسی که به کمک او آمده می‌گوید کلید دستگاه قله‌بر را بزن. شخص همکار نیز کلید را می‌زند و ناگهان 4 انگشت یک دست مسئول همیشگی بر اثر برخورد با زنجیر قله‌بر لای زنجیر می‌رود و از طرفی هم کوتاهی کارفرما در بریدن خود زنجیر که زیان بیشتر متوجه دستگاهشان نشود و با تکی‌تکی جدا کردن الماس زنجیر سبب ماندن بیشتر انگشت‌ها در لای زنجیر می‌شود و احتمال اینکه انگشت‌ها به‌هم وصله شود از بین می‌رود و درنتیجه بندهای دوم 4 انگشت یک دست فرد مذکور قطع می‌گردد. مقتضی است حکم این مسأله را بیان فرمایید. آیا ضمان در کار است یا خیر؟ و اگر باشد شخص همکار ضامن دیه است که به درخواست خود فرد مصدوم اقدام به روشن کردن دستگاه نموده است یا کارفرما ضامن دیه است که با دانه به دانه جدا کردن الماس زنجیر به‌جای بریدن زنجیر باعث شده است که انگشت‌ها بیشتر در لای زنجیر بماند و حتی اگر کوتاهی هم در بریدن زنجیر نمی‌کرد برئ‌الذمه است یا خیر؟
ج. در فرض مذکور، کسی که به امر شخص مصدوم کلید را زده ضامن دیه نیست و اگر کارفرما برحسب برنامه عرف و عادت مسئول قطع فوری زنجیر بوده، نسبت به جراحت زایدی که در اثر تأخیر او وارد شده، ضامن دیه است. والله العالم