مسائل اخلاقی بسیار اهمیت دارد و باید انسان مواظب روحیات خود باشد، حساب نفس خود را داشته باشد، حساب اعمالش را، حساب درسش را.
در حالات بعضی از بزرگان آمده است که میگویند ما هر شب قبل از اینکه به خواب برویم حساب میکنیم که امروز چگونه گذشت؟ و چگونه صرف شد؟ در روایات و احادیث بر مسألۀ محاسبه بسیار تأکید شده است.
انسان باید خود را محاسبه کند و اگر میبیند در قلبش تاریکی و تیرگی هست آن را برطرف کند.
کمالات و درجات را فقط باید با برنامههایی که از طریق احادیث و روایات ائمه^ رسیده است به دست آورد، اینکه فلان کس چه گفته، اینها صحیح نیست.
بعضی از اشخاصی که متوجه حال خودشان هستند گاهی متوجه میشوند مثلاً توفیقاتی داشتهاند و کم شده، به حال خود رسیدگی میکنند، میفهمند دلیلی دارد مثلاً معاشرتی پیدا شده است.
در مسألۀ معاشرت اگرچه انسان در حوزه است و همه طلبه یا استادند ولی معذلک اینکه انسان معاشرتش را با افرادی که صحیح الاعتقاد و صحیح العمل باشند قرار دهد بسیار مهم است.
یک وقت میبینید انسان با کسی معاشرت و مجالست پیدا میکند که ما را بهکلی نابود میکند و یا در معاشرتهای خوب مسائل و مقاصد بلندی را به دست میآورد.
انسان باید با افرادی که از خودش خوبترند معاشرت کند و از آنها کسب فیض و کمال نماید و از معاشرت با کسانی که از آنها بهرهای نمیبرد بپرهیزد.
البته مسائل اخلاقی بسیار است یکی غیبت نکردن است که بسیار مهم است، دیگر اینکه انسان بتواند زبانش، چشمش، اعضا و جوارحش را در اختیار داشته باشد، وقتی حرف میزند یا نگاه میکند مواظب مسئولیتهای خدایی باشد.
[1]. کلینی، الکافی، ج٢، ص٤٥٣؛ ابنشعبه حرانی، تحف العقول، ص396؛ طبرسی، مشکاة الانوار، ص247؛ مجلسی، بحار الانوار ج١، ص١٥٢؛ ج75، ص311؛. «از ما نیست کسی که هر روز به حساب کار خودش رسیدگی نکند تا اگر عمل خیری انجام داده است آن عمل را زیاد کند و اگر عمل بدی کرده، استغفار کند».
[2]. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج16، ص99؛ مجلسی، بحار الانوار، ج٧٠، ص٧٣. «خودتان را پیش از آنکه بهحساب شما برسند محاسبه کنید و پیش از آنکه اعمال شما سنجیده شود خودتان را بسنجید و برای عرضه اعمال در روز بزرگ (قیامت) آماده شوید.»