مسأله737. اگر چوب یا چیزی مانند آن را به طور عمودی در زمین هموار نصب كنند، صبح كه خورشید بیرون میآید، سایه آن به طرف مغرب میافتد، و هر چه آفتاب بالا آید، این سایه كم میشود، و در شهرهای ما در اول ظهر شرعی[1] به آخرین درجه كمی میرسد، و ظهر كه گذشت سایه آن به طرف مشرق برمیگردد، و هر چه خورشید رو به مغرب میرود، سایه زیادتر میشود. بنابراین وقتی سایه به آخرین درجه كمی رسید، و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت، معلوم میشود ظهر شرعی شده است، ولی در بعضی شهرها، مثل مكه كه گاهی موقع ظهر سایه به كلی از بین میرود، بعد از آن كه سایه دوباره پیدا شد، معلوم میشود ظهر شده است.
مسأله738. چوب یا چیز دیگری را كه برای معینكردن ظهر به زمین فرو میبرند، شاخص گویند.
مسأله739. بنابر قول مشهور، نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركی دارند؛ وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد، كه اگر كسی سهواً تمام نماز عصر را در این وقت بخواند، نمازش باطل است، و این قول، موافق با احتیاط است، و وقت مخصوص نماز عصر، موقعی است كه به اندازه خواندن نماز عصر وقت به مغرب مانده باشد، كه اگر كسی تا این موقع نماز ظهر را نخواند، نماز ظهر او قضا شده، و باید نماز عصر را بخواند، و بین وقت مخصوص نماز ظهر، و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، كه اگر كسی در این وقت اشتباهاً تمام نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند، نمازش صحیح است، و باید نماز ظهر را بعد از آن به جا آورد.
مسأله740. اگر پیش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بین نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنانچه در وقت مشترك باشد، باید نیت را به نماز ظهر برگرداند، یعنی نیت كند كه آنچه تا حال خواندهام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد میخوانم همه نماز ظهر باشد، و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، نماز عصر را بخواند، و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد، بنابر احتیاط نیت را به نماز ظهر برگرداند، و نماز را تمام كند، بعد هر دو نماز را به ترتیب به جا آورد.
مسأله741. در زمان حضور امام علیه السلام واجب است انسان در روز جمعه به جای نماز ظهر دو ركعت نماز جمعه بخواند، ولی در زمان غیبت اگر كسی نماز جمعه بخواند، احتیاط واجب آن است كه نماز ظهر را هم بخواند.
مسأله742. وقت نماز جمعه از اول ظهر است تا مقداری كه مكلف بتواند نماز جمعه را با شرایط آن ـ تحصیل طهارت از حدث و خبث و حضور در اجتماع ـ به جا آورد.
[1]. ظهر شرعی در بعض از مواقع چند دقیقه پیش از ساعت دوازده وگاهی چند دقیقه بعد از ساعت دوازده است.