مسأله 1815. گنج، مالی است كه در زمین یا درخت یا كوه یا دیوار پنهان باشد و كسی آن را پیدا كند و طوری باشد كه به آن، گنج بگویند.
مسأله 1816. اگر انسان در زمینی كه ملك كسی نیست گنجی پیدا كند، مال خود او است، و باید خمس آن را بدهد، لكن در صورتی كه آن گنج غیر از طلا و نقره باشد، وجوب خمس در آن بنابر احتیاط است.
مسأله 1817. نصاب گنج در غیر طلا و نقره بنابر احتیاط 105 مثقال نقره سكهدار یا 15 مثقال طلای سكهدار است، یعنی اگر قیمت چیزی را كه از گنج به دست میآورد، بعد از كمكردن مخارجی كه برای آن كرده به یكی از این دو نصاب برسد، بنابر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد، و اما نصاب گنج طلا، 15 مثقال طلای سكهدار، و گنج نقره 105 مثقال نقره سكهدار است.
مسأله 1818. اگر در زمینی كه از دیگری خریده گنجی پیدا كند، و بداند مال كسانی كه قبلاً مالك آن زمین بودهاند نیست، مال خود او میشود، و باید خمس آن را بدهد؛ ولی اگر احتمال دهد كه مال یكی از آنان است، باید به او اطلاع دهد، و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید به كسی كه پیش از او مالك زمین بوده اطلاع دهد، و به همین ترتیب بنابر احتیاط لازم به تمام كسانی كه پیش از او مالك زمین بودهاند خبر دهد، و اگر معلوم شود مال هیچیك از آنان نیست، مال خود او میشود، و باید خمس آن را بدهد.
مسأله 1819. اگر در ظرفهای متعددی كه در یك جا دفن شده، مالی پیدا كند كه قیمت آنها روی هم 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا باشد، باید خمس آن را بدهد، ولی چنانچه در چند جا گنج پیدا كند، هر كدام آنها كه قیمتش به این مقدار برسد، خمس آن واجب است، و گنجی كه قیمت آن به این مقدار نرسیده، خمس ندارد.
مسأله 1820. اگر دو نفر گنجی پیدا كنند كه قیمت آن به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد، اگر سهم هر یك از آنان به این مقدار نباشد، بنابر احتیاط مستحب خمس آن را بدهند.
مسأله 1821. اگر كسی حیوانی را از قبیل چهارپایان بخرد، و در شكم آن مالی پیدا كند، چنانچه احتمال دهد كه مال فروشنده است، باید به او خبر دهد، و اگر معلوم شود مال او نیست، بنابر احتیاط لازم باید به ترتیب، صاحبان قبلی آن را خبر كند، و چنانچه معلوم شود كه مال هیچیك از آنان نیست، ظاهر آن است كه حكم فایده و ربح را دارد، و اگر حیوان از قبیل ماهی باشد، لازم نیست به فروشنده خبر دهد، و حكم فایده و ربح را دارد، هر چند احتیاط در هر دو صورت، الحاق آن در حكم به گنج است بدون رعایت نصاب.