مسأله 2044. حج، زیارتكردن خانه خدا و انجام اعمالی است كه دستور دادهاند در آنجا به جا آورده شود و در تمام عمر بر كسی كه این شرایط را دارا باشد، یك مرتبه واجب میشود:
1 ـ كمال، به اینكه بالغ و عاقل باشد.
2 ـ آن كه آزاد باشد.
3 ـ به واسطه رفتن به حج مجبور نشود كه كار حرامی را كه ترك آن از حج مهمتر است انجام دهد، یا عمل واجبی را كه از حج مهمتر است ترك نماید،
4 ـ آن كه مستطیع باشد و مستطیعبودن به چند چیز است:
اول ـ آن كه توشه راه و مركب سواری یا مالی كه بتواند با آن مال، آنها را تهیه كند داشته باشد.
دوم ـ آن كه سلامت مزاج و توانایی آن را داشته باشد كه بتواند مكه رود و حج را به جا آورد.
سوم ـ آن كه در راه مانعی از رفتن نباشد و اگر راه بسته باشد، یا انسان بترسد كه در راه جان یا عرض او از بین برود، یا مال او را ببرند، حج بر او واجب نیست، ولی اگر از راه دیگری بتواند برود، اگر چه دورتر باشد، باید از آن راه برود.
چهارم ـ آن كه به قدر به جا آوردن اعمال حج وقت داشته باشد.
پنجم ـ آن كه مخارج كسانی را كه خرجی آنان بر او واجب است، مثل زن و بچه و مخارج كسانی را كه مردم خرجیدادن به آنها را لازم میدانند داشته باشد.
ششم ـ آن كه بعد از برگشتن كسب، یا زراعت، یا عایدی ملك، یا راه دیگری برای معاش خود داشته باشد كه مجبور نشود به زحمت زندگی كند.
مسأله 2045. كسی كه بدون خانه ملكی رفع احتیاجش نمیشود، وقتی حج بر او واجب است كه پول خانه را هم داشته باشد.
مسأله 2046. زنی كه میتواند مكه برود، اگر بعد از برگشتن از خودش مال نداشته باشد و شوهرش هم مثلاً فقیر باشد و خرجی او را ندهد، و ناچار شود كه به سختی زندگی كند، حج بر او واجب نیست.
مسأله 2047. اگر كسی توشه راه و مركب سواری نداشته باشد و دیگری به او بگوید: حج برو، من خرج تو و عیالات تو را در موقعی كه در سفر حج هستی میدهم؛ در صورتی كه اطمینان داشته باشد كه خرج او و عیالاتش را میدهد حج بر او واجب میشود اگر چه قرض داشته باشد، و در موقع برگشتن هم مالی كه بتواند با آن زندگی كند نداشته باشد.
مسأله 2048. اگر خرجی رفتن و برگشتن و خرجی عیالات كسی را در مدتی كه مكه میرود و برمیگردد، به او ببخشند و با او شرط كنند كه حج كند باید قبول نماید، و حج بر او واجب میشود اگر چه قرض داشته باشد و در موقع برگشتن هم مالی كه بتواند با آن زندگی كند نداشته باشد.
مسأله 2049. اگر مخارج رفتن و برگشتن و مخارج عیالات كسی را در مدتی كه مكه میرود و برمیگردد به او بدهند و بگویند: حج برو؛ ولی ملك او نكنند، در صورتی كه اطمینان داشته باشد كه از او پس نمیگیرند، حج بر او واجب میشود.
مسأله 2050. اگر مقداری مال كه برای حج كافی است به كسی بدهند و با او شرط كنند كه در راه مكه خدمت كسی كه مال را داده بنماید، قبولكردن آن مال بر او واجب نمیشود.
مسأله 2051. اگر مقداری مال به كسی بدهند و حج بر او واجب شود، چنانچه حج نماید، هر چند بعداً مالی از خود پیدا كند، و مستطیع شود، دیگر حج بر او واجب نیست.
مسأله 2052. اگر برای تجارت مثلاً تا جده برود و مالی به دست آورد كه اگر بخواهد از آنجا به مكه رود مستطیع باشد، باید حج كند، و در صورتی كه حج نماید، اگر چه بعداً مالی پیدا كند كه بتواند از وطن خود به مكه رود، دیگر حج بر او واجب نیست.
مسأله 2053. اگر انسان اجیر شود كه از طرف كسی دیگر حج كند، چنانچه خودش نتواند برود و بخواهد دیگری را از طرف خودش بفرستد، باید از كسی كه او را اجیر كرده اجازه بگیرد.
مسأله 2054. اگر كسی مستطیع شود و مكه نرود و فقیر شود، باید اگر چه به زحمت باشد بعداً حج كند و اگر به هیچ قسم نتواند حج برود، چنانچه كسی او را برای حج اجیر كند، باید به مكه رود و حج كسی را كه برای او اجیر شده به جا آورد، و تا سال بعد در مكه بماند و برای خود حج نماید، ولی اگر ممكن باشد كه اجیر شود و اجرت را نقد بگیرد و كسی كه او را اجیر كرده راضی شود كه حج او در سال بعد به جا آورده شود، باید سال اول برای خود و سال بعد برای كسی كه اجیر شده حج نماید.
مسأله 2055. اگر در سال اولی كه مستطیع شده به مكه رود و در وقت معینی كه دستور دادهاند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه در سالهای بعد مستطیع نباشد، حج بر او واجب نیست، ولی اگر از سالهای پیش مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حج كند.
مسأله 2056. اگر در سال اولی كه مستطیع شده حج نكند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این كه بعداً خودش حج كند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلكه اگر در سال اولی كه به قدر رفتن حج مال پیدا كرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج كند، احتیاط واجب آن است كه كسی را از طرف خود بفرستد كه حج نماید، و بهتر بلكه احوط این است كه در این صورتها كسی را به نیابت بفرستد كه اولین مرتبه حج او باشد.
مسأله 2057. كسی كه از طرف دیگری برای حج اجیر شده، باید طواف نساء را از طرف او به جا آورد، و اگر به جا نیاورد، زن بر آن اجیر حرام میشود.
مسأله 2058. اگر طواف نساء را درست به جا نیاورد یا فراموش كند، چنانچه بعد از چند روز یادش بیاید و از بین راه برگردد و به جا آورد صحیح است.