مسأله 1697. در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است و كفاره واجب نیست:
اول ـ آن كه در شب ماه رمضان جنب باشد، و به تفصیلی كه در مسأله 1640 گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بیدار نشود، ولی در خواب سوم احتیاط مستحب مؤكد، كفاره است.
دوم ـ عملی كه روزه را باطل میكند به جا نیاورد ولی نیت روزه نكند، یا ریا كند، یا قصد كند كه روزه نباشد، یا قصد كند كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد.
سوم ـ آن كه در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش كند، و با حال جنابت یك روز یا چند روز روزه بگیرد.
چهارم ـ آن كه در ماه رمضان بدون این كه تحقیق كند صبح شده یا نه، كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، و نیز اگر بعد از تحقیق با این كه گمان دارد صبح شده، كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده قضای آن روزه بر او واجب است، بلكه اگر بعد از تحقیق شك كند كه صبح شده یا نه یا ظن پیدا كند به آن كه صبح نشده و كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده، احتیاط واجب آن است كه قضای روزه آن روز را به جا آورد.
پنجم ـ آن كه كسی بگوید صبح نشده و انسان به گفته او كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
ششم ـ آن كه كسی بگوید صبح شده و انسان به گفته او یقین نكند، یا خیال كند شوخی میكند و كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.
هفتم ـ آن كه كور و مانند آن به گفته دیگری افطار كنند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است.
هشتم ـ آن كه در هوای صاف به واسطه تاریكی یقین كند كه مغرب شده و افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است، و اگر شك داشته باشد كه مغرب شده و افطار كند، و معلوم شود مغرب نبوده كفاره هم واجب است؛ ولی اگر در هوای ابر به گمان این كه مغرب شده افطار كند، بعد معلوم شود مغرب نبوده، قضا لازم نیست.
نهم ـ آن كه برای خنك‌شدن، مضمضه كند، یعنی آب در دهان بگرداند و بیاختیار فرو رود، و اگر بیجهت مضمضه كند و فرو رود، احتیاط لازم قضا است، ولی اگر فراموش كند كه روزه است و آب را فرو دهد یا برای وضو مضمضه كند و بیاختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
دهم ـ آن كه روزهدار از جهت اكراه یا اضطرار یا تقیه افطار كند كه در این صورت لازم است قضا نماید، و كفاره ندارد.
مسأله 1698. اگر غیر آب چیز دیگری را در دهان ببرد و بیاختیار فرو رود، یا آب داخل بینی كند و بیاختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
مسأله 1699. مضمضه زیاد برای روزهدار مكروه است، و اگر بعد از مضمضه بخواهد آب دهان را فرو برد، بهتر است سه مرتبه آب دهان را بیرون بریزد.
مسأله 1700. اگر انسان بداند یا ایمن نباشد كه به واسطه مضمضه بیاختیار یا از روی فراموشی آب وارد گلویش شود، نباید مضمضه كند.
مسأله 1701. اگر در ماه رمضان، بعد از تحقیق یقین كند كه صبح نشده و كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا لازم نیست.
مسأله 1702. اگر انسان شك كند كه مغرب شده یا نه، نمیتواند افطار كند؛ ولی اگر شك كند كه صبح شده یا نه، پیش از تحقیق هم میتواند كاری كه روزه را باطل میكند انجام دهد.